វត្ត សំពៅប្រាំ

វត្ដសំពៅប្រាំ ស្ថិតនៅទីខ្ពង់់រាបនៃភ្នំបូកគោ ដែលសព្វថ្ងៃនេះរាជការបានតាំងជាទីក្រុងទេសចរណ៏មួយយ៉ាង
សំខាន់សម្រាប់យកខ្យល់អាកាសស្អាតស្អំនៅមាត់សមុទ្រ។ ភ្នំនេះឋិតនៅក្នុងពួកភ្នំកំចាយ ពីដើមនៅក្នុងឃុំកោះ
តូច ស្រុកកំពត ខេត្ដកំពត ប៉ុន្ដែសព្វថ្ងៃគេកាត់ចេញដោយឡែកជាបុរីមួយ ដោយមានការគ្រប់គ្រងពិសេសដាច់
ចេញពីខេត្ដកំពត ។  សព្វថ្ងៃទីក្រុងថ្មីនេះ បានរៀបចំជាថ្មីឱ្យទាន់សម័យ  ឯផ្ងូវថ្នល់ដែលលូនក្រវេចក្រវៀនតាម
ចង្កេះ​ភ្នំ កាត់ជ្រោះឡើងទៅខ្ពង់បុព្វតានេះ ក៏បានក្រាលថ្មចាក់ជ័រយ៉ាងស្អាតបាត រថយន្ដតូចគ្រប់ធុនបើកបរគ្មាន
លំបាកទេ  លើកលែងតែរថយន្ដធំវែងៗបើកបរពុំបាន  ត្បិតបត់បែនពុំកើត ព្រោះផ្លូវនេះក្ងិកក្ងក់ពេក។  ផ្លូវឡើង
នេះ​មានចម្ងាយចាប់ តាំងពីត្រង់បែកចេញពីផ្លូវជាតិលេខ៣ (ផ្លូវនៅកំពតវាលរិញ) ទៅមាន៣២គ.ម ប៉ុនែ្ដដោយ
ផ្លូវបត់បែន ហើយត្រូវឡើងជាដ៏រាបផង រថយន្ដបើកពុំសូវលឿនប៉ុន្មានទេ។ ពីដើមខ្ពង់រាបបូកគោជាកន្លែងយក
ខ្យល់អាកាសសម្រាប់ជនជាតីអ៊ឺរ៉ុប ដែលជាអាណាព្យាបាលស្រុកយើង គឺលោកហ្វ្រង់ស្វា-បូដ្វាំង ជារេស៊ីដង់សុ
ប៉េរេយើ  នៅប្រទេសកម្ពុជាបានចាត់កសាង  ហើយសម្ពោធផ្លូវការកាលពីឆ្នាំ១៩២៥។ ​​​ កាលពីសម័យកសាង
នោះដោយទ្រង់ថា បារាំងរៀបចំធ្វើទីសំណាក់អាស្រ័យយកធាតុត្រជាក់សម្រាប់ពួកគេ ដូច្នេះព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ
យើង ក៏ព្រះអង្គទ្រង់ព្រះតំរិះដល់ព្រះពុទ្ធិសាសនាភ្លាមដែរ គឺព្រះអង្គទ្រង់សាងអារាមមួយ ដោយមានកូនវិហារ
តូចមួយនិងចេតិយឡើងមួយដែរ ។  សំណង់់វត្ដនេះតាំងលើដីខ្ពស់  ជាកំពូលភ្នំដ៏មានផែនថ្មធំៗនៅពាសពេញ
ចម្លែក​ជាងគេគឺផែនថ្មជាបន្ទះៗ មានទំហំបណ្ដោយប្រមាណជាជាង១០មែត្រ និងកំពស់ប្រហែលជិត១០មែត្រ
ដែរ។ ទ្រង់ទ្រាយផែនថ្មនេះ មានភាពសំប៉ែតខ្ពស់ ទ្រទុងនៅតំរៀបគ្នា ជាប្រាំសន្លឹក មានសណ្ឋានដូចក្ដោងសំ​
ពៅត្រដាង។ ដោយឃើញរូបភាពនៃថ្មទាំងប្រាំផែននេះ មានសណ្ឋានដូចសំពៅ៥ កំពុងបើកក្ដោង ហើយការក
សាងក៏ត្រូវធ្វើនៅជាប់ផែនថ្មនេះទៀត ទើបអ្នកផងហៅទីនេះតាមសន្មត់ថា«វត្ដសំពៅប្រាំ»។ កាលបើបានឈ្មោះ​
នេះហើយ អ្នកផងក៏ប្រឌិតបានជារឿងព្រេងមួយឡើង ដែលដកស្រង់ពីរឿងមានស្រាប់មកហើយ គឺរឿង «ព្រះ​
ថោង​នាងនាគ»នោះឯង ៖

 ក្នុងកាលកន្លងយូរមកហើយ កាលនោះមានសេ្ដចខ្មែរយើងមួយអង្គ ព្រះនាមព្រះថោង។ រឿងដើមនៃក្សត្រ
អង្គនេះ គឺព្រះអង្គជាព្រះអង្គម្ចាស់មួយព្រះអង្គ មានការតូចព្រះទ័យនិងបិតា ដែលតម្រូវឱ្យព្រះអង្គគោរពបូជាព្រះ
អនុជពៅ ម្ល៉ោះហើយទ្រង់យាងចាកចេញពីព្រះរាជវាំងជាមួយស្ម័គ្របក្សពួកចេញ ឆ្ងាយពីរាជវាំងទៅដល់ឆ្នេរ
ខ្សាច់​មួយ មានដើមធ្លកមួយដើមដុះនាកណ្ដាលវាលខ្សាច់នោះ។ ព្រះអង្គបញ្ឈប់ពលរេហ៍ នៅទីនោះសម្រាក
ព្រះកាយនៅក្រោមដើមធ្លក។ ពេលព្រលឹមស្វាងឡើង ព្រះអង្គយាងមួយព្រះអង្គឯង លំហែរកាយ តាមមាត់ស
មុទ្រកាន់តែឆ្ងាយទៅៗ ស្រាប់តែឮសំលេងមនុស្សអ៊ូអរ ព្រះអង្គក៏យាងទៅជិតបានជួបនឹងនាងនាគ ដែលកំពុង
នាំភិលៀងមកកំសាន្ដឆ្នេរសមុទ្រនេះ។ ព្រះអង្គបានលួងលោមប្រតិព័ទ្ធ នាងនាគក៏យល់ព្រម តែសូមឱ្យព្រះអង្គ
តោងកន្ទុយនាគ ដើម្បីជ្រែកទឹកទៅកាន់ឋាននាគ ថ្វាយបង្គំព្រះភុជង្គនាគជាព្រះបិតា។ លុះព្រះអង្គតាមព្រះនាង
ទៅដល់ឋាននាគអស់រយៈ៧ថ្ងៃ ក៏សូមលាព្រះបិតាក្មេកនាំមហេសីមកឋានមនុស្សវិញ។ កាលនោះព្រះបាទភុជ​
ង្គនាគ បានរៀបចំប្រដាប់ប្រដា ជាទ្រព្យមានតំលៃចំនួន៥សំពៅ ដើម្បីដង្ហែព្រះរាជបុត្រមកគ្រប់គ្រងរាជ្យនៅឋាន
មនុស្សលោក។ សំពៅទាំង៥នោះ បើកក្ដោងសំដៅមាត់សមុទ្រជាយដែនប្រទេស ហើយក៏ចូលចតតម្រៀមគ្នា
រើប្រដាប់ប្រដាចេញពីសំពៅ ហើយដឹកជញ្ជូនយកទៅរកទីណាមួយមានទីទួលខ្ពស់រៀបចំកសាងជាទីក្រុងឡើង​
។ ឯសំពៅទាំងប្រាំនោះក៏បញ្ឈរទុក សម្រាប់ព្រះអង្គមានដំណើរទៅណាមកណា ទ្រង់គង់ក្រសាលតាមព្រះចិន្ដា​
។ ពលរេហ៍ទាំង៥០០នាក់ ក៏ដង្ហែព្រះថោងនិងនាងនាគ ទៅចាប់ស្ថាបនាទីក្រុងរាជនិវេសន៏ទាំងអស់គ្នាទៅ នៅ
សល់តែសំបកសំពៅ លុះអស់កាលជាយូរលង់ក្រោយមក ឆ្នេរសមុទ្រចេះតែស្រុតស្រកឆ្ងាយទៅៗ ដីក៏កាន់តែ
ដុះខ្ពស់ឡើងៗ សំពៅទាំងប្រាំនោះក៏ កឿងនៅជាប់នឹងច្រាំង ហើយយូរៗទៅក៏រឹងទៅជាថ្មលិចបាត់តួសំពៅទៅ
ក្នុងដី នៅសល់តែក្ដោងទាំង៥ ដែលគេ ឃើញសព្វថ្ងៃនេះ។ នេះហើយជារឿងព្រេងដែលអ្នកស្រុកប្រឌិត ភ្ជាប់
នឹងស្ថានភាពវត្ដនៅលើភ្នំបូកគោ។

ប៉ុនែ្ដបើតាមការស្រាវជ្រាវវិញ វត្ដនេះពុំមែនជាវត្ថុបុរាណណាស់ណាទេ ក៏ជាវត្ដថ្មីមួយដែលព្រះករុណាព្រះ​
បាទព្រះស៊ីសុវត្ថិមុនីវង្ស ព្រះចៅប្រទេសកម្ពុជាទ្រង់កសាងឡើងកាលពី គ.ស ១៩២៤ គឺនៅគ្រាដែលរាជការ
អាណាព្យាបាលបារាំង គេស្ថាបនាទីតំបន់បូកគោធ្វើជាទីលំម្ហែ សម្រាប់យកខ្យល់ត្រជាក់តាមធាតុអាកាសស្រុក​
អ៊ឺរ៉ុប។ កាលនោះរាជការបារាំង គេបានថ្វាយចំពោះព្រះកុរណាជាអង្គម្ចាស់ជីវិត នូវទីកន្លែងមួយសម្រាប់ព្រះអង្គ
ស្ថាបនាជាព្រះដំណាក់មួយនៅបូកគោនោះ ដូច្នោះហើយព្រះអង្គក៏ផ្ដួចផ្ដើមព្រះទ័យកសាងជាវត្ដមួយនេះឡើង
ដោយជ្រើសរើសយកទីទួលដែលជាប់នឹងផែនថ្ម៥សន្លឹកធំៗនោះ សង់ជាព្រះវិហារមួយតូចតែស្អាតស្អំ និងចេតិ​
យមួយទៀតនៅពីមុខព្រះវិហារនេះ ហើយសន្មត់យកនាភាភិធេយ្យថា «វត្ដសំពៅប្រាំ» គឺយកតាមលំនាំទីកន្លែង
លើទួលនោះ ដែលមានសន្លឹកផែនថ្មធំៗ ដូចជាក្ដោងសំពៅប្រាំផ្ទាំង ឋិតនៅត្រង់នោះស្រាប់។ សព្វថ្ងៃបូកគោជា
ទីមនោរម្យមួយសម្រាប់ទេសចរណ៏ ធ្វើដំណើរទៅលម្ហែ សម្រាកកាយនៅគ្រប់ពេលឈប់សម្រាក ម្លោះហើយវត្ដ
សំពៅប្រាំ ក៏ទៅជារមណីយដ្ឋានមួយដែលគេស្គាល់ច្រើនដែរ។

(សម្រង់ចេញពីសៀវភៅប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ)

រឿង ភ្នំយ៉ាត

            មុននឹងចូលទៅដល់រឿងព្រេង យើងសូមណែនាំមិត្ដអ្នកអាន ឱ្យស្គាល់ភូមិភាគបរប៉ៃលិនបន្ដិចសិន
ព្រោះ​ជា ភូមិភាគនៅឆ្ងាយពីរាជធានី ហើយដែលទំនៀមទំលាប់ប្លែកណាស់ផង។ ដើមឡើយអ្នកស្រុកប៉ៃលិន
សុទ្ធសឹងតែជាជនជាតិកុឡាទាំងអស់ មករស់នៅដោយសារការប្រាថ្នាមកជីកត្បូងដែលមានកប់ក្នុងដីត្រង់ជ្រ​
លងនៃភ្នំភូមិភាគនោះ។ តាមប្រវិត្ដិពង្សាវតារ នៃស្រុកប៉ៃលិនថា ពួកកុឡាទាំងនេះ ចាប់ផ្ដើមមកប្រតិស្ថានកជា
ភូមិស្រុកនៅតំបន់នេះតាំងពី គ.ស ១៨៧៦មក។ ប៉ុន្ដែដំបូងពួកកុឡាទាំងនេះគ្មានបង់ពន្ធដារចុះចូលក្នុងរាជការ
ទេ ព្រោះពិតមែនតែដីត្រង់នេះ ជាដីខ្មែរដែលកាលនោះនៅក្នុងអំណាចសៀមនៅឡើយ ក៏រាជការសៀមពុំបាន
ចាប់ភ្លឺកនឺងពួកអ្នកស្រុកនេះដែរ។ លុះត្រាតែមកដល់ គ.ស ឬ ១៨៨១ ដោយសារតែពួកនេះទាស់ទែងគ្នា ទើប
នាំឱ្យលេចឮរឿងនេះ ទៅដល់រាជការសៀម នៅខេត្ដចន្ទបុរី «ចន្ទបុរៈ» រាជការសៀមក៏ចាត់ឱ្យមេភាស៊ីហូតពន្ធ
លើអ្នកមកជីកត្បូងទាំងនេះ។ មេភាស៊ីនេះមានឈ្មោះថា ម៉ុង ឃុនទី ដែលជាមេក្រុមពួកកុឡាដែលធ្វើដំណើរ
មកស្វែងរកឃើញកន្លែងនៅទីនោះ។ ដើមហេតុគឺ ម៉ុង ឃុនទី បាននាំយកត្បូងទៅដល់ក្រុងបាងកក ហើយទាក់​
ទងនឹងកុងសុលអង់គ្លេស សុំឱ្យកុងសុលនោះ នាំខ្លួនទៅគាល់ ព្រះចៅសៀម ទើបព្រះចៅសៀម តែងតាំងឱ្យធ្វើ
មេភាស៊ីហូតពន្ធ ហើយជាមេក្រុមនៃពួកកុឡាទាំងអស់ផង ដោយតាំងងារជា ហ្លួងមណី យុទ្ធនា គឺហ្លួងមណីនេះ​
ហើយដែលបានកសាងវត្ដអារាមជាច្រើនកន្លែងនៅក្នុងតំបន់ប៉ៃលិន។ រហូតមកដល់គ.ស ១៩០៤ ដែលរាជការ​
សៀម ត្រូវប្រគល់ដីខេត្ដបាត់ដំបង ម្លូព្រៃ ស្ទឹងត្រែង ថ្វាយមកព្រះចៅផែនដីខ្មែរ ព្រះកុរណាព្រះបាទសមេ្ដចព្រះ
ស៊ីសុវត្ថិវិញនោះ ផែនដីប៉ៃលិនត្រូវរាជការបារាំងគេទៅកាន់កាប់ ដោយតាំងប្រតិភូនៃរ៉េស៊ីដង់ប្រចាំខេត្ដបាត់ដំ​
បង (Delegue au Resident de la province) ហើយប្រតិភូនេះ មើលកាន់កាប់ហូតពន្ធដារ ក្នុងការប្រកបអា​ជី
វកម្មយកត្បូងនេះ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ គេក៏រៀបធ្វើថ្នល់មកកាន់ទីប្រជុំជនបាត់ដំបង ជាថ្នល់ដែលមាននៅសព្វថ្ងៃ។
ប៉ុនែ្ដកាលនោះគេគ្រាន់តែយកពន្ធដារពុំបានគិតពីអ្វីៗ ជាឧត្ដមប្រយោជន៏ដល់អ្នកស្រុកភូមិភាគនេះទេ រហូតមក
ដល់សម័យសង្គមរាស្រ្ដនិយម ទើបទីប្រជុំជនប៉ៃលិនបានផ្លាស់ប្ដូរ រូបយ៉ាងឆាប់រហ័សនរណាខានទៅតែពីរឆ្នាំ
លុះទៅម្ដងទៀតស្ទើរតែពុំស្គាល់។ គេឃើញផ្ទះរាជការក៏ស្អាតៗ សង់ពីបាយអមានសាលារៀន មន្ទីរឃោសនា
ការផ្សាយ ក៏សុទ្ធតែធ្វើពីបាយអល្អៗដែរ។ ផ្ទះអ្នកផ្សារក៏រៀបរយ ល្អគួជាទីសមរម្យដូចទីប្រជុំជនធំៗដែរ។ អា​
ស្រ័យដោយការរៀបចំស្អាតយ៉ាងនេះ នាំឱ្យមានទេសចរណ៏ចេញចូលទៅទស្សនាលំហែរកាយ នៅទីនោះរឹតតែ
ច្រើនឡើង។ ដូច្នេះការចង់ដឹងចង់ឮពីប្រវត្ដិពង្សាវតារ នៃភូមិភាគនេះក៏រឹតតែច្រើនឡើងដែរ។ សេចក្ដីពណ៌នា
របស់យើងទាំងប៉ុន្មាននេះ ក៏គ្រាន់តែជាការឆ្លើយតបនឺងសេចក្ដីត្រូវការទាំងនេះឯង។ ប៉ុនែ្ដជាធម្មតាណាស់ នៅ
ស្រុកខ្មែរយើងតែពោលពីប្រវត្ដិត្រង់ណាមួយ ពិតជាកើតមានរឿងព្រេងផ្សំជាមួយការពិតមិនខាន។ បើទីណា
មានដើមកំណើតឆ្ងាយ រឿងព្រេងនោះក៏បែបយារឆ្ងាយ សឹងតែរកជឿមិនកើត ឯទីណាទើបនឹងកើតថ្មី រឿងព្រេង
ក៏ថ្មីលាយឡំការពិតចូលក្នុងនោះច្រើនទៀតដូចជា ភូមិភាគប៉ៃលិន ជាអាទិ៍ដោយសារតែប៉ៃលិនទើបតែកើតមាន ឈ្មោះមានបោះសម្លេងក្នុងរវាង គ.ស ១៨៨១ ប៉ុណ្ណោះ រឿងព្រេងនៅតំបន់នេះ ក៏ស្រដៀងៗនឹងរឿងមែនទែន
គ្រាន់តែមានលាយជំនឿព្រះឥន្ទ ទេវតា ខ្មោច អារក្ស អ្នកតា ចូលច្របល់ជាមួយផងប៉ុណ្ណោះ។
            យើងលើកយករឿងព្រេងភ្នំយ៉ាត មកអធិប្បាយដូចតទៅនេះ ៖ កាលណោះមានប្ដីប្រពន្គពីរនាក់ មាន
ឈ្មោះយ៉ាតដូចគ្នា គឺប្ដីក៏ឈ្មោះយ៉ាត ប្រពន្ធក៏ឈ្មោះយ៉ាតរស់នៅប្រកបរបរជីកត្បូងនៅស្រុកប៉ៃលិននេះ។ លុះ
ចាស់ជរាហើយគាត់ពុំអាចទៅធ្វើការធ្ងន់ៗដូចសព្វដងបាន គាត់ក៏ទៅធ្វើធម៌នៅលើ ភ្នំមួយ (ដែ់់់់លយើងហៅថា
វត្ដភ្នំយ៉ាតសព្វថ្ងៃ) ទាំងពីរនាក់ប្ដីប្រពន្ធ។ អ្នកផងក៏នាំគ្នាសន្មត់យកឈ្មោះគាត់ ធ្វើជាឈ្មោះ ភ្នំនេះឡើង ព្រោះ
ការសន្មត់នេះ គេពុំអាចនឹកនារកន័យយ៉ាងណាៗទេ គ្រាន់តែឱ្យស្រួលហៅ ស្រួលសម្គាល់ប៉ុណ្ណោះ ត្បិតនៅប៉ៃ​
លិនមានកំពូលភ្នំខ្ពស់ៗឡើងជាច្រើនកន្លែង ដូច្នេះបើទីណាមានភាពសម្គាល់ដូចមេ្ដច គេក៏នាំគ្នាសន្មត់យក តាម​​
ភិនភាគនោះធ្វើជាឈ្មោះឡើង។ នៅពេលនោះអ្នកស្រុកប៉ៃលិនខ្លះ ដែលធ្លាប់យកត្បូងទៅលក់ឯស្រុកសៀម
ញឹក​ញាប់ ហើយគេធូរធារប្រាក់កាសផង គេក៏ទិញកាំភ្លើងដៃខ្លះ កាំភ្លើងវែងខ្លះ សម្រាប់យកការពារទ្រព្យសម្បត្ដិ
ភូមិឋានរបស់គេ។ តែនៅពេលអផ្សុក អ្នកទាំងនោះតែងយកកាំភ្លើងទៅបាញ់សត្វពេញតែព្រៃ ដោយស្រុកនោះ
សម្បូរព្រៃស្ដុកៗណាស់ផង។ ការបរបាញ់សត្វនេះនាំឱ្យផ្អើលដល់ពពួកអារក្ស អ្នកតានៅក្នុងព្រៃនោះ។ ថ្ងៃមួយ
អ្នកតាមួយដ៏មានឬទ្ធិជាងគេ បានតំណែងខ្លួនមកជួបជាមួយតាយ៉ាត និង យាយយ៉ាត ដើម្បីផ្ដាំផ្ញើរឱ្យនិយាយ
នឹងពពួកអ្នកបាញ់ទាំងនោះថា កុំឱ្យដើរបាញ់ទៀតនាំពពួកអ្នកតាទាំងអស់ភ័យរត់ខ្ចាត់ខ្ចាយ កូនចៅវង្វេងវង្វាន់
គ្នាអស់ហើយ ដូច្នេះសូមឱ្យតែលែង បាញ់ចុះយើងនឹងជួយពួកនេះ ឱ្យរកឃើញត្បូងថ្មយ៉ាងថ្លៃៗ ឱ្យបានធ្វើអ្នក
មានច្រើនគ្នាឡើងៗ ប៉ុនែ្ដបើបានជាមានហើយ ត្រូវនាំគ្នាកសាងវត្ដមួយនៅលើទីកន្លែងភ្នំនេះ មិនតែប៉ុណ្ណោះត្រូវ
លេងភ្លេងរាំក្ងោករៀងរាល់ថ្ងៃសិលផង។ ផ្ដាំផ្ញើររួចហើយ អ្នកតាក៏អន្ដរធានខ្លួនបាត់ទៅវិញភ្លាម។ ឯយាយយ៉ាត
តាយ៉ាត ក៏នាំរឿងនេះទៅផ្សាយប្រាប់ពួក អ្នកស្រុកទាំងអស់ឱ្យដឹងគ្រប់គ្នា។ អ្នកស្រុកក៏ព្រមគោរពតាមបំណង
អ្នកតានោះរហូតមក។ នេះជារឿងមួយដែលទាក់ទងនឹង ភ្នំយ៉ាត ឯរឿងមួយទៀតដែលមានទាក់ទងនឹងឈ្មោះ
«ប៉ៃលិន» មានដោយឡែកផ្សេងទៅទៀត។ តាមអ្នកស្រុកឱ្យការណ៏ថាពាក្យ «ប៉ៃលិន» នេះក្លាយមកពីពាក្យ ភេ
លេង ព្រោះមានគេនិទានរឿងដើម បញ្ជាក់ផងថាៈ កាលនោះមាន អ្នកប្រមាញ់ដេញតាមដានសត្វព្រៃចេះតែ
ឆ្ងាយទៅៗ រហូតដល់ភូមិភាគប៉ៃលិនសព្វថ្ងៃ ដែលគ្រានោះនៅជាព្រៃស្រោង មានវាលចន្លោះខ្លះត្រង់ប្រឡាយ
ទឹកដែលហៅថា «អូរ» មានអូរទុងជាដើម ក្បែរមាត់អូរនេះ អ្នកប្រមាញ់បានប្រទះ ឃើញសត្វភេកំពុងហែលទឹក
លុះឃើញមនុស្សមកដល់ ភេក៏រត់បាត់អស់ទៅ។ អ្នកប្រមាញ់ ចូលទៅមើលត្រង់កន្លែង ភេប្រឡែងគ្នានោះ ក៏
ឃើញដុំថ្មតូចៗ មានពន្លឺផ្លេកៗ ក៏នាំគ្នារើសយកម្នាក់មួយដុំទុក យកទៅបង្ហាញញាតិមិត្ដឯស្រុកខ្លួនវិញ។ លុះ
ទៅដល់ស្រុកមានអ្នកស្រុកនោះ (តាមនិយាយថាពូកកុឡា ដែលមករស់នៅខេត្ដចន្ទប៊ុន ស្រុកសៀម) ស្គាល់ថា
ថ្មនេះមានតំលៃគេក៏យកទៅវាយបំបែក រួចច្នៃជាត្បូងឡើង ក៏ឃើញថា មានទឹកល្អ។ កាលបើដូច្នេះក៏នាំគ្នា ទៅ
សួរទិញពីពួកប្រមាញ់នោះទៀត។ ពួកប្រមាញ់យល់ថាជាផ្លូវរកស៊ីមួយ ហើយក៏ព្យាយាមឆ្ពោះទៅយកថ្មនេះពី
កន្លែងមុនជាញឹកញាប់។ ការទៅមកញឹកញាប់នេះហើយទើបអ្នកទាំងនោះ សន្មត់ឈ្មោះទីកន្លែងត្រង់នេះថា
«កន្លែងភេលេង» ដោយយកតាមសភាពដែលគាត់បានប្រទះឃើញជាដំបូងនោះ។ ប៉ុនែ្ដដោយពួកទាំងនេះនៅ
ស្រុកសៀម ក៏អានពាក្យនេះក្លាយទៅតាមសម្លេងសៀមបន្ដិចទៅ គឺ «ភេ» ទៅជា »ផេ» ឯលេងទៅជា «ឡេន»
 ឬ «ឡិន» ដូច្នេះរូមមក ហៅថា «ផេឡិន» ។ លុះសម័យបារាំងទៅកាន់កាប់ តំបន់នេះគេសសេរឈ្មោះនេះជា
អក្សររ៉ូម៉ាំងតាមសម្លេងផង តាមរូបសាស្រ្ដពាក្យផងជា PHAILIN គឺ PH ជាអក្សរ ផ, AI ជាស្រៈ អេ, L ជាអ-
ក្សរល, I ជាស្រៈ អិ នឹង N អក្សរ ន។ ចំណេរតមក ដើម្បីកុំឱ្យពិបាកសរសេរ គេក៏ភ្ជាប់ លែងឱ្យមានសហសញ្ញា
Trait d’union ក៏ក្លាយទៅជា Phailin ហើយតៗមក ដោយបារាំងអានដោយគ្មានខ្យល់ អក្សរ H គេក៏លុប H
ចោលទៅ នៅសល់តែ PAILIN ។ សេចក្ដីអធិប្បាយមកនេះ មានទំនងជាដើមកំណើតស្រុក (Monographie)
ជារឿងព្រេង ដើម្បីជាប្រយោជន៏ដល់ អ្នកស្រាវជ្រាវទៅពេលមុខៗទៀត ប៉ុនែ្ដមានទំនងខ្លះ ចង់ទៅជារឿងព្រេង
ដែរ ត្បិតមានលាយឡំជំនឿ ខ្មោច អារក្ស អ្នកតាជាមួយផង។ ការណ៏នេះយើងសង្ឃឹមថា លោកអ្នកអានណា
ចេះចាំរឿងព្រេងនៅភូមិភាគនោះវែងឆ្ងាយទៅទៀត ក៏សួមបញ្ជូន មកឱ្យយើងផងដើម្បីកែសម្រួលទៅលើកក្រោ
យ។
            (សម្រង់ពីសៀវភៅប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ)

រឿង បុរសកម្ជិលមានប្រពន្ធគ្រប់លក្ខណ៍

មានរឿង​ព្រេង​មួយ​ដំណាល​ថាៈ មាន​បុរស​កម្ជិលម្នាក់​ មាន​ប្រពន្ធ​គ្រប់​លក្ខណ៍​ មាន​កិរិយា​មារយាទ​ល្អ​
ចេះ​​គោរព​ប្រណិប័តន៍​ប្ដី។ តាំង​ពី​បាន​គ្នា​ជា​ប្ដី​ប្រពន្ធ​មក បុរស​កម្ជិលចេះ​តែ​ពី​ដេក​ ដល់​ឃ្លាន​បាយ​ ទើប​ក្រោក​​
ឡើង​ស៊ីៗ​ រួច​ដេក​ទៅ​វិញ​ សូម្បី​ថ្នាំ​ជក់​ក៏​ប្រពន្ធ​មូរ​ឲ្យ​ដែរ។ ប្រពន្ធ​ជា​មនុស្ស​គោរព​ប្រណិប័តន៍​ប្ដី​ មិន​មាន​ពាក្យ​​
អាក្រក់​ទៅ​លើ​ប្ដី​សោះ​ លើក​បាយ​ទឹក​និង​របស់​អ្វី​ឲ្យ​ប្ដី​ សុទ្ធ​តែ​សំពះ, ដល់​ទៅ​យូរ​ទៅ​ មាន​សេចក្ដី​ក្រីក្រ​ខ្លាំង​
ណាស់​ នាង​នោះ​រក​អ្វី​ចិញ្ចឹម​ពុំ​បាន​សោះ​ឡើយ, ថ្ងៃ​មួយ​នាង​រៀប​ស្លា​៥​ម៉ាត់​ បារី​៥​ចូល​ទៅ​ក្រាប​សំពះ​ប្ដី​ហើយ​
ថា «ខ្ញុំ​សុំ​ទោស​​​​អ្នក​ប្ដី​ ត្បិត​យើង​សព្វ​ថ្ងៃ​ក្រ​ណាស់​ យើង​មិន​បាន​រក​ស៊ី​ គ្មាន​ទទួល​ទាន​ទេ​ សុំ​ឲ្យ​អ្នក​ទៅ​កាប់​
ឈើ​ ធ្វើ​នង្គ័ល​ រនាស់​ធ្វើ​ស្រែ​នឹង​គេ​ ត្បិត​ដល់​រដូវ​ធ្វើ​ស្រែ​ហើយ » ។ ប្ដី​ថា​ «បើ​ដូច្នោះ​ ឲ្យ​នាង​ដាំ​បាយ​ វេច​ជា​
សំណុំ​ចុះ​ ប្ដី​នឹង​ទៅ​រក​កាប់​ឈើ​ធ្វើ​នង្គ័ល​ រនាស់ » ។ ប្រពន្ធ​ក្រោក​ពី​យប់​ដាំ​បាយ​ វេច​ជា​កញ្ចប់​ មាន​ទាំង​ដឹង​
ពូថៅ​ទៅ​ផង ។ បុរស​កម្ជិលដេក​ទាល់​តែ​ថ្ងៃ​រះ​ ប្រពន្ធ​ពុំ​ហ៊ាន​ដាស់​ ចាំ​ឲ្យ​ក្រោក​ខ្លួន​ឯង, ដល់​ក្រោក​ហើយ​ ប្រ​
ពន្ធ​ដង​ទឹក​ ទៅ​លប់​មុខ​ឲ្យ​ រួច​ស្រេច​ នាង​ក៏​ហុច​ស្លា​បារី​ នឹង​បាយ​កញ្ចប់​ ព្រម​ទាំង​គ្រឿង​ប្រដាប់​ទៅ​ឲ្យ​ប្ដី ។ បុ​
រស​នោះ​ ក៏​ចុះ​ពី​លើ​ផ្ទះ​ទៅ​ ចូល​ក្នុង​ព្រៃ​រក​ឈើ, បាន​ឃើញ​ឈើ​មួយ​ដើម​ មាន​មែក​សាខា​ម្លប់​ត្រជាក់​ ក៏​ដាក់​
បាយ​សំណុំ​ ដឹង​ ពូថៅ​ ហើយ​ដេក​គង​អន្ទាក់​ខ្លា​ មើល​ទៅ​លើ​និយាយ​តែ​ម្នាក់​ឯង​ថា « មែក​ឈើ​នេះ​ ត្រូវ​ធ្វើ​ជា​
ផ្នៀងនង្គ័ល, មែក​នេះ​ត្រូវ​ធ្វើ​ជា​យាម, មែក​​នេះ​ត្រូវ​ធ្វើ​ជា​ដង​ មែក​នេះ​ត្រូវ​ជា​នឹម​ មែក​នេះ​ត្រូវ​ធ្វើ​ជា​រនាស់ ។
គ្រាន់​តែ​ដេក​ថា​ប៉ុណ្ណឹង​ ពេល​ឃ្លាន​បាយ​ក្រោក​ឡើង​ស្រាយ​បាយ​សំណុំ​ស៊ីៗ​រួច​ ដេក​ថា​ដូច​មុន​ទៀត,ថ្ងៃ​រសៀ​-
ល​​ត្រឡប់​មក​ផ្ទះ​វិញ ។ ប្រពន្ធ​ឃើញ​រត់​ទទួល​យក​គ្រឿង​ប្រដាប់​ នាំ​ប្ដី​ឡើង​ទៅ​លើ​ផ្ទះ​ យក​ទឹក​លាង​ជើង​ឲ្យ​ប្ដី​
ហើយ​សួរ​ថា «អ្នក​ទៅ​បាន​ការ​ដូចម្ដេច​ខ្លះ ? ប្ដី​ថា​មិន​ទាន់​បាន​ទេ​នាង! ចាំ​ស្អែក​សឹម​ទៅ​ទៀត​ ដល់​កន្លែង​ដើម​​
ឈើ​នោះ​ហើយ , រុក្ខ​ទេវតា​ដែល​អាស្រ័យ​នៅ​ទី​នោះ​ ឮ​បុរស​កម្ជិលថា​ដូច្នោះ​ ក៏​ភ័យ​ ខ្លាច​រក​កន្លែង​នៅ​គ្មាន​ ក៏​
គិត​គ្នា​នឹង​តាម​ទៅ​វាយ​សម្លាប់​បុរស​កម្ជិល​នោះ​ ឲ្យ​ស្លាប់​នៅ​មាត់​ជណ្ដើរ​ផ្ទះ​ កុំ​ឲ្យ​វា​មក​កាប់​ឈើ​នេះ​បាន ។ បុ​
រស​នោះ​ក៏​ត្រឡប់​មក​ផ្ទះ​វិញ ។ រុក្ខទេវតា​ តាម​មក​ដល់​មាត់​របង​ ឃើញ​ប្រពន្ធ​រត់​ទៅ​ទទួល​ប្ដី​ដល់​មាត់​ជណ្ដើរ​
យក​ទឹក​លាង​ជើង​ប្ដី ។ ដោយ​សិរី​សួស្ដី​ប្រពន្ធ​នោះ​ ទេវតា​ចូល​មិន​ចុះ​ មិន​ហ៊ាន​វាយ។ បុរស​នោះ​រួច​ពី​អន្ត​រាយ​
ក៏​ឡើង​ទៅ​លើ​ផ្ទះ​ ប្រពន្ធ​សួរ​ និយាយ​ដូច​មុន​ទៀត​ថា «បាន​សព្វ​​គ្រប់​អស់​ហើយ​ ព្រឹក​នឹង​ទៅ​កាប់ » ។ ទេវតា​
ភ័យ​ណាស់​ថា « បុរស​នោះ​ មុខ​ជា​កាប់​ហើយ​ព្រឹក​នេះ » ក៏​នាំ​គ្នា​មក​និយាយ​អង្វរ​ថា « សុំ​កុំ​កាប់​ឈើ​នោះ»។
បុរស​ថា «អញ​មិន​ព្រម​ទេ​ ព្រឹក​នេះ​អញ​ទៅ​កាប់​ហើយ » ។ ទេវតា​ភ័យ​ណាស់​ ក៏​នាំ​គ្នា​និយាយ​សូក​ ដោយ​
ប្រាប់​ទី​កន្លែង​កំណប់​មាស​ប្រាក់​ ឲ្យ​បុរសៗ​សួរ​ថា « ឲ្យ​កំណប់​ប៉ុន្មាន​កន្លែង ? » ។ ទេវតា​ថា​ពីរ​កន្លែង​ បុរស​
ថា «មិន​ព្រម​ទេ, បើ​៤​កន្លែង​ទើប​ព្រម​ ហើយ​ឲ្យ​ដាក់​ឈើ​សម្គាល់​ឲ្យ​ផង »។ ទេវតា​ក៏​ព្រម​ធ្វើ​តាម​ កុំ​ឲ្យ​តែ​កាប់​​​
ដើម​ឈើ​នោះ ។ បុរស​ថា « បើ​ដូច្នោះ​ ខ្ញុំ​លែង​កាប់ , តែ​ថា​ព្រឹក​នេះ​ ខ្ញុំ​ទៅ​គាស់​កំណប់​នោះ​ហើយ »។ ទេវតា​
ថា « ទៅ​ចុះ​ខ្ញុំ​ដោត​ឈើ​សម្គាល់​ទុក​ឲ្យ »។ ព្រឹក​ឡើង​ប្ដី​ប្រពន្ធ​ នាំ​គ្នា​ទៅ​គាស់​កំណប់​ដែល​​ទេវតា​ឲ្យ, ក្នុង​កំ​
ណប់​មួយ​ៗ​ទាំង​ពីរ​នាក់​ប្ដី​ប្រពន្ធ​ត្រូវ​ជញ្ជូន​បី​ថ្ងៃ​ បាន​សុទ្ធ​តែ​មាស​និង​ប្រាក់​ចាក់​គរ​ពេញ​ផ្ទះ។នាង​​​នោះ​ ក៏​រៀប​
ចំ​ដាក់​ហិប​ ដាក់​ឡាំង​ មិន​ឲ្យ​អ្នក​ណា​ឃើញ​ ហើយ​ក៏​ជួល​ជាង​ឲ្យ​ធ្វើ​គ្រឿង​ប្រដាប់​ លក់​ជា​ជំនួញ​រឹត​តែ​មាន​​​​
ឡើង​ៗ​ បាន​ជា​សេដ្ឋី​ មាន​មនុស្ស​កុះករ​មូល​មក​នៅ​ពឹង​ពាក់​ជា​ច្រើន​ រាប់​មិន​អស់ ។

ទ្រព្យ​គង់​ត្បិត​ស្រី​ ចេះ​សំចៃ​ទុក 

​ផ្ទះ​ធំ​ស្រណុក​ ត្បិត​ល័ក្ខណ៍​ស្រី​ជា

(ស្រង់ពីប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ)

ភូតលើហោរ ចោរលើជាង

រាល់ពាក្យទំនាយគ្រូទាយប្រាប់
កុំឆាប់ជំនឿជឿងប់ងល់
តោងគិតពិចារ-ណាសម្គាល់
នូវរាល់សម្ដីគ្រូស្ដីថា។

គូ្រទាយខ្លះពោលបញ្ចូលចិត្ត (១)
ក៏ឥតមានឆ្គងម្ដងត្រង់ណា
ខុសឬត្រូវខ្លះច្បាស់ខាងថា
អ្នកស្ដាប់ខំហាមាត់ងក់ក្បាល។

ចោរនៅលើជាងឃ្វាងពីគ្នា
មិនមែនលួចទ្វារ,ដែកធ្ងន់ស្រាល
គឺលួចចំណុចចុចកណ្ដាល (២)
លើសខ្វះសម្រាលសម្រេចយក។

មួយហ៊ុនមួយលីស៊ីមិនដឹង
កាត់តក្រឡឹងអញ្ចឹងមក
ឃើញស្មើជាក់ស្ដែងកន្លែងលក
មិនផតមិនពកយកជាការ។

(១) ពាក្យបញ្ចេញបញ្ចូលមានត្រូវខ្លះខុសខ្លះនេះហើយ ដែលបុរាណាចារ្យ
លោកពោលថា គឺជាពាក្យភូត។ គ្រូទាយខ្លះ គឺនិយាយទៅតាមអ្វីដែលអ្នក
ទៅទាយប្រាប់តែប៉ុណ្ណោះ (គឺគ្រូ ទាយបណ្ដើរ សួរនេះសួរនោះបណ្ដើរ ហេតុ
នេះអាចដឹងព័ត៌ច្រើនអំពីខ្លួន)។ គ្រូទាយភាគច្រើន ចេះជំនាញចិត្តសាស្រ្ត
ខ្ពស់ បើពុំដូច្នេះទេនាពេលកន្លងមក គ្រូទាយមួយចំនួន មិនអាចបោកយក
ប្រយោជន៍ពីអ្នករងគ្រោះអស់មិនស្ទើរទេ។ ការជឿលើគ្រូទាយ ជាជំនឿរបស់
មនុស្សម្នាក់ៗ មិនមានការហាមឃាត់ទេ (ឯខ្លួនខ្ញុំផ្ទាល់ មិនជឿទេ)។

(២) ចាស់ពោលសំដៅលើជាងផ្ទះជាដើម។ បើសសរ រនង ឬផ្សេងៗ.. ដែល
វាវៀច វាជ្រៀង វាលើស វាខ្វះ (តិចតួច) ជាងតែងកែច្នៃសម្រេចសម្រួលវា
យកជាការតែម្ដង (ឧទា៖ «ហ៎! លួចខាងឆ្វេងបន្តិច, ខាងស្ដាំបន្តិចទៅត្រូវគ្នា
ហើយ...» «ឯងកាត់ចុងតំណផ្ទោងនេះ វាស្ទើរ ១ ហ៊ុនហើយ..ណើ្ហយ លួច
វាចេញបន្តិច ហើយវាយស្នៀតបិទភ្ជិតវាទៅបានហើយ កុំវែងឆ្ងាយ..» ជា
ដើម..។

រឿង កំពង់ខ្សាច់ស

នៅក្នុងឃុំរាក់ជ័យ ស្រុកបាភ្នំ ខេត្ដព្រៃវែង មានភូមិមួយដែលនៅខាងលិចភូមិគោកសណែ្ដក ចម្ងាយប្រមាណ
៣គ.ម គេហៅភូមិនេះថា «កំពង់ខ្សាច់ស»។ កាលពីដើមកំពង់ខ្សាច់ស ជាទីប្រជុំជននៃសាលាស្រុកបាភ្នំ។ដោយ​​
ទឹកជន់លិចជាញឹកញាប់ពេក រាជការក៏រើសាលាស្រុកអំពីកំពង់ខ្សាច់ស ទៅដាក់នៅឃុំឈើកាច់វិញ។ កំពង់ខ្សាច់
សដែលស្ថិតនៅជាប់នឹងមាត់បឹងដ៏ធំមួយ ដែលមានទឹកខួបប្រាំងខួបវស្សា ព្រមទាំងសម្បូណ៌ដោយមច្ឆាជាតិផង​
។ នៅខែវស្សា បឹងខ្សាច់ស មានទឹកល្ហល្ហាចប្រៀបបាននឹងបឹងទន្លេសាបនារដូវប្រាំង ប៉ុនែ្ដនៅរដូវប្រាំងបឹងនេះរូម
មកនៅតូចវិញ។ មុនឆ្នាំ១៩៥០ «កំពង់ខ្សាច់ស» ជាផ្សារមួយយ៉ាងធំមធ្យម ប្រកបដោយសេចក្ដីសប្បាយរុងរឿង
ប៉ុនែ្ដដោយស្រុកមានអសន្ដិសុខក្នុងសម័យនោះ អ្នកផ្សារក៏នាំគ្នារត់ឡើងទៅនៅឯគោគសណែ្ដកខ្លះ ទៅនៅពាម​
រក៍អស់ខ្លះទៅ។ សព្វថ្ងៃកំពង់ខ្សាច់ស ក្លាយជាភូមិអ្នកស្រុកធម្មតា។

បានជាគេហៅថា «កំពង់ខ្សាច់ស» ដោយមានរឿងព្រេងដែលចាស់ៗនិទានតៗមកថាៈ ក្នុងអតីតកាលយូរ
អង្វែង​ណាស់មកហើយ ឮថាមានក្រពើឈ្មោលមួយនៅឯភ្នំជើងម៉ីដែង ក្នុងស្រុកកូសាំងស៊ីន មានមហិទ្ធិឫទ្ធិខ្លាំង
ពូកែណាស់ អាចកាឡាខ្លួនជាមនុស្សក៏បាន ជាលោកសង្ឈក៏បាន។ ថ្ងៃមួយក្រពើនេះ បានកាត់មករកប្រខាំគ្នានឹង
ក្រពើមួយទៀតនៅទន្លេហោះហៀវ ក្នុងឃុំកំពង់ភ្នំ ស្រុកលើដែក (កណ្ដាល) លុះមកដល់ពាម (បាណាម) ដែល
មានទន្លេដែលបែកជាបី ក្រពើនោះរកទន្លេហោះហៀវមិនឃើញ។ ត្រង់នេះគេសន្មត់ហៅថា «ពាមរក៏» រហូតមក
ដល់សព្វថ្ងៃ។ ពេលនោះក្រពើក៏បានឃើញទូកតា និងយាយពីរនាក់ ដែលកំពង់អុំធ្វើដំណើរទៅកំពង់ភ្នំ ក្រពើក៏
កាឡាខ្លួនជាភេទលោកនេន សុំដោយសារទូកតានឹងយាយនោះទៅ។ ក្នុងពេលដែលតានឹងយាយកំពុងអុំទូក
លោក​នេន ក៏សួរតាថាត្រង់ណាគេហៅថាទន្លេហោះហៀវ? តាឆ្លើយថាបន្ដិចទៀតដល់ហើយ។ អើបើដល់ហើយ
សូមតាប្រាប់អាត្មាផង។ «មិនអីទេចាំករុណាទូលពុទ្ធដីកា»។ លុះតានិងយាយ អុំទូកដល់ទន្លេហោះហៀវ ក៏ប្រាប់​
ថា៖ ត្រង់នេះហើយហៅថាទន្លេហោះហៀវលោកចៅ!”។កាលដែលបានដឹងថាទន្លេហោះហៀវហើយ លោកនេន​​
ក៏កាឡាខ្លួនជាក្រពើភ្លាម លោតចុះទៅក្នុងទឹកភ្លុងបានជួបនឹងក្រពើហោះហៀវនោះ ក៏ចាប់ប្រខាំគ្នាយ៉ាងសម្បើម​
អស្ចារ្យ ដល់ទីបំផុតក្រពើនៅជើងភ្នំម៉ីដែងត្រូវក្រពើហោះហៀវខាំដាច់កន្ទ្ទុយ និងខាំត្រូវកន្លែងឯទៀតយ៉ាងដំណំ​
។ ក្រពើត្រូវរបួសក៏ហែល លាក់ខ្លួនពួនអាត្មាក្នុងបឹងមួយនៅខាងកើតពាមរក៏។ លុះដល់មនុស្សគេឃើញក្រពើកំ​
បុតកន្ទុយនៅក្នុងបឹងនោះ គេក៏សន្មត់នាមបឹងនោះហៅថា «បឹងក្រពើកំបុត» រហូតដល់សព្វថ្ងៃ។ លុះភៀសខ្លួន
ផុតពីអាសន្នធំហើយ ក្រពើនោះក៏វារលូនប្រាថ្នានឹងវិលទៅលំនៅខ្លួនឯជើងភ្នំម៉ីដែងវិញ ដើម្បីនឹងឱ្យបានជួបប្រ​
ពន្ធកូន ប៉ុនែ្ដជាអកុសលលូនមកដល់វាលខាងកើតបឹងនោះ ដែលសព្វថ្ងៃហៅថា «ខ្សាច់ស» ក៏ដាច់ខ្យល់ស្លាប់
ទៅ។ អ្នកស្រុកនាំគ្នាអារយកសាច់ហើយចម្រាញ់យកខ្លាញ់។ដោយហេតុតែក្រពើនោះមានឫទ្ធីអំណាច អ្នកស្រុក
មិនហ៊ានអាស្រ័យ ក៏យកទៅចាក់ចោលនៅវាលខ្សាច់។ សាច់ក្រពើនោះស ក៏សន្មត់ហៅទីនោះថា «សាច់ស»
ដល់​យូរៗទៅហៅក្លាយមកថា «ខ្សាច់ស»។ ខ្លាញ់ក្រពើដែលគេចម្រាញ់បាននោះ គេយកទៅចាក់ចោលនៅបឹង
មួយធំក្នុងឃុំពាមរក៏ ស្រុកពាមរក៏ ហើយសន្មត់ហៅបឹងនោះថា «បឹងចាក់ខ្លាញ់» ទាំងភូមិ និងវត្ដនៅក្បែរមាត់បឹង
នោះក៏ហៅថា «ភូមិចាក់ខ្លាញ់ វត្ដចាក់ខ្លាញ់ដែរ» រហូតដល់សព្វថ្ងៃ។ ចំណែកក្រពើញី កាលបើបាត់ប្ដីយូរពេក
មិនឃើញត្រឡប់ទៅវិញ ក៏លាកូនមកតាមប្ដី។ លុះមកដល់ពាក់កណ្ដាលផ្លូវ បានដឹងថាប្ដីស្លាប់ទៅហើយ ក៏ទ្រោម
ពួនស្លាប់ខ្លូននៅទីនោះទៅ ខ្មោចក្រពើញីនោះឯង ក៏ក្លាយជាថ្មដោយអំណាចឫទ្ធី។ កន្លែងនោះ អ្នកស្រុកសន្មត់
ហៅថា «ថ្មក្រពើទ្រោម» រហូតដល់សព្វថ្ងៃ។ ឯកូនក្រពើទៀតសោត កាលបើបាត់មេបាយូរពេក មិនឃើញត្រឡប់
មកវិញ ក៏តាមមកទៀត មកដល់ពាក់កណ្ដាលផ្លូវក៏បានដឹងថា មេ និង បាខ្លួនស្លាប់អស់ហើយ ក៏ក្រាំងខ្លួនស្លាប់
នៅទីនោះទៀតទៅ ទីក្រាំងខ្លួននោះ ក៏ក្លាយទៅជាថ្មដោយអំណាចឫទ្ធិដែរ។ ត្រង់នោះអ្នកស្រុក ហៅថា «ភូមិថ្ម
ក្រាំង» ហៅក្លាយមកទៀតថា «ភូមិថ្មទ្រាំង» រហូតសព្វថ្ងៃនេះ។ ចម្ងាយពីថ្មក្រពើទ្រោមទៅភូមិថ្មទ្រាំង ប្រមាណ១
គ.ម នៅ ខាងកើតឆៀងអាគ្នេយ៍ផ្សារគោកសណែ្ដក ក្នុងឃុំរាក់ជ័យ ស្រុកបាភ្នំ ខេត្ដព្រៃវែង។

ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ

គោលឿនសឹកក...

រឿង អ្នកតាឃ្លាំងមឿង

                     ក្នុងអតីតកាលកន្លងទៅក្នុងរាជ្យព្រះចន្ទរាជាស្ដេចគង់នៅបន្ទាយលង្វែក (គ.ស. ១៥០២) កាលជាន់នោះ ស្រុក ខ្មែរជាស្រុកចំណុះសៀមនៅឡើយ តែងនាំសួយសារអាករឡើងទៅស្រុកសៀម ព្រះចៅសៀមចាត់ព្រះរាជបុត្រមួយ ព្រះអង្គមាននាមមិនប្រាកដ ឱ្យមកនៅស្រុកខ្មែរ ដើម្បីមើលការខុសត្រូវធ្វើ្វ្វជាអ្នកត្រួតត្រាខាងពន្ឋអាករគ្រប់យ៉ាង ក្រែងស្ដេចស្រុកខ្មែរមានចិត្ដមិនត្រង់ បំបាត់សួយសារអាករ យកទៅមិនអស់ ឬមួយក្រែងស្ដេចខ្មែរមានគំនិតក្បត់ មានចិត្ដមិនត្រង់នឹងរាជការដោយប្រការណាមួយ ទើបប្រើព្រះរាជបុត្រពេញព្រះហឬទ័យ មកនៅដើម្បីជំនួសព្រះ នេត្រព្រះអង្គ ចំណែកព្រះរាជបុត្រមានចិព្ចាឹមសត្វត្មាតមួយ ត្មាតនោះមានមារយាទចេះដឹងប្រហែលមនុស្ស ជា សត្វខុសពីសត្វដទៃធម្មតា ចេះស្រឡាញ់ម្ចាស់ ប្រើនាំសារទៅមករវាងស្រុកខ្មែរ និងស្រុកសៀមបានដោយស្ងាត់ ។ ថ្ងៃមួយ ព្រះចន្ទរាជាព្រួយព្រះទ័យថា ព្រះចៅលោកមិនទុកព្រះហឬទ័យនឹងយើងហើយ បានជាលោកចាត់ព្រះរាជ បុត្រឱ្យមើលការផ្ទាល់ ណាមួយព្រះរាជបុត្រនោះ មានការរំលោភបៀតបៀន មិនមានសេចក្ដីកោតក្រែង បង្គាប់ឱ្យ នាំសួយសារឡើងនគរខ្លួនហួសហេតុ ទ្រង់តូចព្រះហឬទ័យខ្លាំង អត់ទ្រាំពុំបាន ក៏បង្គាប់ពួកពេជ្ឃឃាត ឱ្យចាប់រាជបុត្រ ស្ដេចសៀមយកទៅសម្លាប់ចោលក្ម្នុងព្រៃពេលយប់។ ឯសត្វត្មាត លុះព្រឹកឡើងមិនឃើញព្រះរាជបុត្រជាម្ចាស់របស់វា។ ហើរចុះ ហើរឡើង រកឃើញខ្មោចនៅក្នុងព្រៃ ត្មាតឃើញព្រះទម្រង់ វាស្គាល់ច្បាស់ជាម្ចាស់វា ក៏ចឹកញំព្រះទម្រង់ទៅ ស្រុកសៀមថ្វាយព្រះបិតា ។ ព្រះចៅទតឃើញព្រះទម្រង់ ទ្រង់យល់ថា ព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះអង្គ ដល់ទីវង្គត់ហើយ រឿងនេះពិតជាស្ដេចស្រុកខ្មែរសម្លាប់។ ទ្រង់ក្រោធខ្លាំងណាស់ កោះប្រជុំពួកសេនាបតីមួយរំពេច មានព្រះបន្ទូលប្រាប់ តាមរឿង រួចបង្គាប់ឱ្យលើកទ័ពមកសងសឹកស្ដេចខ្មែរវិញ ហើយមានព្រះបន្ទូលថា ត្រូវតែសម្លាប់ព្រះចន្ទ័រាជាព្រមទាំង ញាតិសាច់សាលោហិត ទាំងពួកសេនាបតី ហើយរឹបជាន់យកទ្រព្យសម្បត្ដិ និងកៀរពួកបណ្ដារាស្ដ្រមកស្រុកសៀមកុំឱ្យ សល់ ។ ពួកកងទ័ពក៏ចេញមកដល់បន្ទាយលង្វែក ចូលឡោមព័ទ្ឋចាប់ព្រះចន្ទ័រាជាសម្លាប់ ព្រមទាំងព្រះញាតិ។ ចំណែក ព្រះម្នាងប៉ែន ជាស្នំ ក៏ភៀសខ្លួនរួចអំពីគ្រោះថ្នាក់ជាមួយ និងសេនាបតីមឿង ព្រមទាំងភរិយានិងបុត្រ៤នាក់ទៀត ។ ពួកកងទ័ពសៀម កៀរមនុស្សអំពីស្រុកខ្មែរ ដោយទាំងព្រះម្នាងទៅជាមួយផង ទាំងព្រះរាជទ្រព្យមានវិញ្ញាណ និង ឥតវិញ្ញាណ ។ ចំណែកមេដំរីសមួយ ឈ្មោះជំទាវប៉ាលហៃ មានកូននៅក្នុងពោះ ដែលជាព្រះទីនាំង ដ៏ប្រសើរ ក៏ត្រូវកងទ័ពសៀមកៀរយកទៅដែរ។ ពួកសៀមជាន់នោះមានសេចក្ដីព្យាបាទធ្វើបាបខ្មែរអស្ចារ្យណាស់ ចាប់មនុស្ស ដោតស្លឹកត្រចៀក ដឹកយកទៅដូចសត្វធាតុ ស្រីណាមានកូនខ្ចីចាប់ច្រកការុងឱ្យដំរីជាន់ វៀរលែងតែមានកូននៅក្នុង ពោះ។ លុះទៅដល់ស្រុកសៀម នាំសេចក្ដីទៅថ្វាយព្រះចៅដោយសព្វគ្រប់។ ដោយសេចក្ដីសងសឹកបានសម្រេចដូចប្រាថ្នា ព្រះចៅទ្រង់បង្គាប់ឱ្យយកពួកខ្មែរទាំងអស់ទៅនៅមួយក្រុមជិតក្រុង ហើយសន្មតឱ្យឈោ្មះថា “ក្រុមខ្មែរអ្នកគ្រួរ”។ ព្រះម្នាង ប៉ែន ហាក់ជាស្រីមានបុណ្យវាសនា ទុកណាជានាងទទួលគ្រោះថ្នាក់ដោយសៀមយកទៅយ៉ាងហ្នឹងក៏ដោយ នាងគង់នៅជាស្រីប្លែកអំពីស្រីឯទៀតៗ ។ ដោយអំណាចកូនដែលនៅក្នុងគ៌ភ ជាកូនមានឥទ្ធិឬទ្ឋិមានបុណ្យ ក៏បណ្ដាល ឱ្យអ្នកផងជិតខាង មានចិត្ដទោរទន់រាប់អានស្រឡាញ់ ជួយឧបត្ថម្ភយកអាសារនាងគ្រប់យ៉ាង ។ លុះនាងមានគភ៌គ្រប់ ខែ ក៏ប្រសូតបុត្រមកដោយសុខសប្បាយ អ្នកជិតខាងទាំងប្រុសទាំងស្រី ជួយថែទាំផ្ដល់ទឹកក្ដៅទឹកត្រជាក់ អ្នកណាក៏ មកមិនមានខាន ដោយអំណាចគុណបុណ្យតេជៈបារមីនៃទារកនោះ។ លុះប្រសូត្រ បាន៣ថ្ងៃ ពួកក្រុមញាតិមូលមាត់គ្នា ឱ្យឈ្មោះកូននោះថា ឧទេន ។ ចំណែកមេដំរីដែលជាព្រះទីនាំង ក៏កើតកូនក្នុងថ្ងៃដំណាលទារកនោះដែរ តែមេដំរីនោះ ផ្ដាច់ខ្សែទន្លឹង ទៅកើតកូននៅក្នុងព្រៃឆ្ងាយ លាក់មិនឱ្យអ្នកណាដឹងឡើយ ដ៏រាបដល់៣ថ្ងៃទើបនាំកូនមកកាន់ទីកន្លែង ដើមវិញ ។ កូនដំរីនោះ មានពណ៌សម្បុរ ព្រមទាំងរូបរាងល្អប្លែកអំពីដំរីធម្មតា អ្នករក្សាដំរីនាំដំណឹងទៅក្រាបទូលព្រះ ចៅគ្រប់សព្វ ព្រះចៅពេញព្រះហឬទ័យណាស់ ។ ដំណាលពីកុមារឧទេន លុះបានអាយុប្រាំឆ្នាំ ដឹងសេចក្ដីខុសត្រូវខ្លះ នឹកភ្នករកបិតា សួរមា្ដយថា “ឪពុកខ្ញុំទៅឯណា ពុំដែលឃើញក្មេងឯទៀតមានម្ដាយ-ឪពុក ខ្ញុំមិនឃើញមានឪពុកដូច គេ?” មា្ដយកាលបើឮកូនសួរដូច្នោះ នាងណែនក្នុងទ្រូងអួលអាក់ខ្លោចផ្សា និយាយប្រាប់កូនមិនរួច ក៏និយាយបន្លែបន្លប់ កុំឱ្យកូនសួរទៀត ពីព្រោះខ្លាចក្រែងរឿងនោះមិនជិតដឹងទូទៅ នឹងដល់នូវសេចក្ដីអន្ដរាយនៃជីវិត។ កូនចេះតែសួរ ញយៗ នាងក៏និយាយបង្វេះពង្វាងមិនឱ្យសួរបានដ៏រាបដល់កូននោះ អាយុ១២ឆ្នាំ ។ ថ្ងៃមួយនាងនឹកថា កូននេះខាន ប្រាប់ពុំបាន ក៏នាំកូនទៅកាន់ទីស្ងាត់តែពីរនាក់ ដំណាលរឿងរ៉ាវតាំងពីដើមដល់ចុង កូនស្ដាប់បានយល់សេចក្ដីសព្វគ្រប់ ប្រាប់ម្ដាយឱ្យអត់ទ្រាំសិនចុះ កូននិងគិតរកមធ្យោបាយមួយ ដើម្បីនឹងវិលទៅនគរវិញ ។ ចំណែកកុមារឧទេន ចាប់តាំង ពីថ្ងៃដែលបានស្ដាប់ពាក្យម្ដាយមក ក៏ខំស្វែងរៀនសូត្រវិជ្ជាគ្រប់បែបយ៉ាង មានអក្សរជាដើម ឧទេនជាកុមារឆ្លាតវាងវៃ អង់អាចប្លែកអំពីកុមារធម្មតា ។ ថ្ងៃមួយកុមារឧទេនចូលទៅសេពគប់នឹងពួកហ្មដំរី សុំខ្លួនជាអ្នកបម្រើបោសច្រាសរោង ដំរី ដើម្បីរៀនវិជ្ជាខាងហ្មដំរីឱ្យស្ទាត់ ថ្ងៃមួយព្រះចៅស្ដេចយាងមកទតរោងដំរី ឃើញកុមារនោះជួយធ្វើនេះធ្វើនោះ ដោយយកចិត្ដទុកដាក់ រហ័សរហួនវាងវៃ មានព្រះបន្ទូលសួរថា ក្មេងនេះមកពីណា ហ្មដំរីក្រាបទូលតាមដំណើរដោយ សព្វគ្រប់ ទ្រង់ពេញព្រះហឬទ័យ មានព្រះបន្ទូលប្រាប់ថា ចូរមើលក្មេងនេះផង។ ចាប់ផ្ដើមពីថ្ងៃនោះមក កុមារខំយក ចិត្ដទុកដាក់ធ្វើការដោយហ្មត់ចត់ បោសប្រមូលអាចម៏ដំរី ដុតបំពក់ជាជីរ ដើម្បីយកទៅដាំស្ពៃ ស្ពៃក៏មានគុម្ពធំប្លែក ចម្លែកពីស្ពៃ អ្នកស្រុកធម្មតា ។ លុះស្ពៃនោះធំល្មមដក កុមារឧទេន ដកយកទៅលាងយ៉ាងស្អាតរែកយកទៅថ្វាយ ព្រះចៅ ទ្រង់ទតឃើញមានព្រះបន្ទូលថា “នែ ! កុមារឯងបានស្ពៃនេះមកពីណា ប្លែកពីស្ពៃធម្មតា” កុមារក្រាបទូល តាមដំណើរសព្វគ្រប់ ព្រះចៅទ្រង់ប្រទានរង្វាន់ និងមុខងារជាអ្នកត្រួតត្រាភ្នាក់ងារខាងដំរី ។ ដំរីជាកូនមេដំរីឈ្មោះ ជំទាវប៉ាលប៉ៃ ដែលជាទីនាំងដ៏ប្រសើររបស់ព្រះចៅក៏ស្រាប់តែចុះប្រេង មានកិរិយាខុសប្រក្រតីកាចសាហាវមិនព្រម ស្ដាប់បង្គាប់ ព្រិចហ្មស្លាប់មិនមានអ្នកឯណាមួយអាចដឹកបាន ថែមទាំងធ្វើបាបអ្នក ស្រុកបោចរោចផ្ទះសម្បែងផ្អើល ជ្រួលច្របល់រត់ខ្ចាត់ខ្ចាយចោលទីលំនៅរៀងៗខ្លួន ។ ពួកអ្នកគង្វាលដំរីនាំសេចក្ដី ទៅទូលព្រះចៅៗទ្រង់ចាត់ការឱ្យ ស៊ើបសួររកអ្នកណាដែលអង់អាចក្លាហានហ៊ានទៅចាប់ដំរីនោះបាន ។ ពេលនោះ កុមារឧទេនឆ្លើយថា ខ្ញុំហ៊ានទទួល ចាប់ដំរីនោះបាន ទើបទ្រង់ប្រគល់ការទៅកុមារឧទេន ចាត់ការយ៉ាងណាឱ្យ តែចាប់បានព្រះទីនាំងនោះ។ ឧទេនបង្គាប់ ឱ្យប្រមូលដំរី៥០០មក ដើម្បីនឹងរើសយកដំរីណាគួរយកមកធ្វើធ្នាក់បាន ទើបរើសយកមេដំរីសឈ្មោះ ជំទាវប៉ាល់ប៉ៃ ពេលចេញទៅចាប់ កុមារឧទេនបង្គាប់ឱ្យរៀបពីធីបួងសួងសែនព្រេនអឹកអធិក ។ អ្នកស្រុក ផ្អើលមកមើលអឺងកង ពាសពេញមីរដេរដាស់ លុះសែនព្រេនរួច កុមារឧទេនបង្គាប់ឱ្យយកចេក៣ស្និត អំពៅ៣បាច់ ពេលទៅដល់ព្រះទីនាំង ស្ទុះមករកហាក់ដូចជាប្រុងនិងព្រិច តែបែរជាក្រាបថ្វាយបង្គំវិញ ដោយអំណាចតេជៈបុណ្យ បារមីនៃឧទេនៗនិយាយ ទូន្មានប្រដៅថា “ទីនាំងឯងតាំងពីថ្ងៃនេះទៅ លះបង់មារយាទអាក្រក់ចេញទៅ ត្រូវធ្វើឱ្យ ស្លូតល្អដូចពីដើម “ឱ្យចេក និងអំពៅស៊ីរួចនិយាយថា “ឯងទៅតាមយើង ថាតែប៉ុណ្ណោះស្រាប់តែដំរីដើរតាមទៅដោយស្រួល ឥតបាច់ចាប់ចងអ្វី ឡើយ ហាក់ដូចជាហ្មចាស់យូរមកហើយ ។ ចាប់ដើមតាំងពីថ្ងៃដែលទៅយកព្រះទីនាំងមក ព្រះចៅទ្រង់ប្រទានរង្វាន់ ឱ្យឧទេន និិងប្រទានងារថា ជ័យអស្ចារ្យជាសេនាខាងទ័ពដំរី និងខាងទាក់ដំរីព្រៃ។ ពួកអ្នករាជការទទួលស្គាល់ខ្លាច អំណាចឧទេនថាជាអ្នកមោះមុតស្ទាត់ ជំនាញខាងហ្មដំរី សូម្បីតែពេលចេញទាក់ដំរីព្រៃម្ដងៗមិនចាំមានគ្នាច្រើនប៉ុន្មាន ក៏ទៅទាក់បានដែរ ហាក់ដូចជា ហៅមកបាន ព្រះចៅទ្រង់ពេញចិត្ដ និងទុកព្រះហឬទ័យលើជ័យអស្ចារ្យ ប្រហែលគ្នានឹង ព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះអង្គ ។ លុះដល់អាយុ១៦ឆ្នាំ ជ័យអស្ចារ្យភ្នកនឹកដល់បំណងដើម ក៏រំពឹងគិតរកឧបាយណាមួយ នឹងដោះខ្លួនចេញអំពីកណ្ដាប់ដៃសៀម ហើយទៅនៅស្រុកខ្មែរ សោយរាជ្យស្នងព្រះបិតា និងនាំយកមនុស្សពីស្រុក សៀមទៅស្រុកខ្មែរវិញ ព្រមទាំងទ្រព្យសម្បត្ដិមានវិឭាាណ ឥតវិឭាាណ ទៅឱ្យអស់អំពីស្រុកសៀម ឱ្យបានសម្រេចដូច សេចក្ដីបំណង ។ ទើបដើរនយោបាយចាត់មនុស្ស១៥នាក់ ដែលជាមនុស្សទុកចិត្ដស្និទ្ឋស្នាលដូចបងប្អូនបង្កើត ធ្វើជាល និងឈើជើងដំរីឱ្យយកជាលច្រកអាចម៏ដំរីញត់ឱ្យណែន ទុកឱ្យស្ងួតចាក់រាយតាមស្ទឹង ឬផ្លូវយកឈើជើងដំរីដើរសង្កត់ ជាស្នាមដានដូចជាដំរីដើរមែនៗ ដើម្បីឱ្យអ្នកស្រុកឃើញ ហើយនាំពត៌មាននោះក្រាបទូលព្រះចៅៗនឹងទ្រង់ចាត់ឱ្យ សេនាជ័យ អស្ចារ្យខ្លួន ទៅតាមទាក់មិនខាន ម្យ៉ាងទៀតដើម្បីឱ្យពលដែលព្រះចៅចាត់ឱ្យទៅជាមួួយជឿជាក់ក្នុងចិត្ដ ថា ជាដានដំរីពិតមែន ។ ចំណែកអ្នកស្រុក លុះឃើញដានជើងដំរី និងអាចម៏ធំៗ អណ្ដែតតាមទឹកមកដូច្នោះក៏នាំ សេចក្ដីនោះទៅក្រាប ទូលព្រះចៅៗទ្រង់ប្រើជ័យអស្ចារ្យ ឱ្យទៅតាមទាក់ដំរីព្រៃដែលមានដានជើងធំនោះ។ ជ័យអស្ចារ្យក្រាបទូលថា សូមព្រះមេត្ដាប្រោស បើទ្រង់សព្វព្រះទ័យ ចង់បានដំរីធំបែបនោះ លុះតែមានគ្នាច្រើន នឹងដំរីធ្នាក់ដ៏ច្រើន ហើយ ឱ្យមនុស្សដែលទៅជាមួយទូលព្រះបង្គំទាំងប៉ុន្មាន ស្ដាប់បង្គាប់ទូលបង្គំ ទើបធ្វើការនោះបាន ពេលចេញទៅសូម ព្រះអង្គមេត្ដាអនុឭាាតឱ្យធ្វើពីធីបួងសួងផងឱ្យមានជោគជ័យ។ ព្រះចៅទ្រង់អនុឭាាតគ្រប់សំណូម ពរ ប្រគល់ការនោះឱ្យជ័យអស្ចារ្យតាមត្រូវការ ធ្វើបែបណាៗស្រេចនៅលើជ័យអស្ចារ្យចុះ។ លុះរៀបធ្វើពិធីរួច ព្រះចៅប្រទានព្រះខ័ន សឹកឱ្យអំណាចពេញ បើឈ្មោះណាមិនស្ដាប់បង្គាប់ត្រូវសម្លាប់បាន។ លុះចេញទៅបានចំនួន ១៥ថ្ងៃ ដល់ពាក់កណ្ដាលផ្លូវមកស្រុកខ្មែរ ជ័យអស្ចារ្យធ្វើសារទៅក្រាបទូលព្រះចៅវិញថា “សូមទ្រង់មេត្ដាប្រោស ទូលបង្គំជាខ្ញុំតាមទាក់ដំរីនោះ កាន់តែឃើញដានកៀកហើយ តែអស់ស្បៀង សូមព្រះអង្គមេត្ដាប្រោសព្រះរាជទាន បព្ចាូនមកឱ្យឆាប់ ដើម្បីនឹងធ្វើការឱ្យបានសម្រេចដូចបំណង ” ។ ព្រះចៅទ្រង់ព្រះរាជទានតាមសេចក្ដីសុំដោយរួសរាន់ ដោយបំណងចង់បានដំរីនោះពេកភ្លេចគិតអំពីការបង់ខាតព្រះរាជទ្រព្យ ឬសង្ស័យដោយហេតុណាមួយឡើយ ។ ជ័យអស្ចារ្យ លុះបានទទួលស្បៀងបន្ថែមអំពីព្រះចៅ ក៏បន្ដដំណើរទៅទៀតចំនួន៥ថ្ងៃក្រោយ មកក៏បានដល់ស្រុក បាត់ដំបងដែលជាដីខ្មែរ មានអ្នកស្រុកជិតឆ្ងាយគ្រប់តំបន់រត់មកចុះចូលថ្វាយខ្លួនជាពលសេនា ព្រមទាំងសេនាចាស់ម្នាក់ ធ្លាប់បំរើព្រះវរបិតាឈ្មោះមឿង និងកូនប្រុស៤នាក់ បានចូលមកថ្វាយខ្លួនដែរ ក៏មានមនុស្សច្រើនល្មមតទល់នឹង ព្រះចៅសៀមបាន។ ជ័យអស្ចារ្យក៏សរសេរសំបុត្រចងនឹងកដំរី ប្រើឱ្យទៅអញ្ជើញម្ដាយមកស្រុកខ្មែរ រួចចងកូនជំទាវ ប៉ាល់ប៉ៃទៅទទួលម្ដាយ។ មេដំរីទៅដល់ទីកន្លែងម្ដាយ ពេលពាក់កណ្ដាលអធ្រាត្រ មេដំរីវាទម្លាក់បំពង់៣ដង ម្ដាយ ភ្ញាក់នឹកស្មានថាកួនត្រឡប់មកវិញ ក៏អុជភ្លើងបំភ្លឺមើល តែមិនឃើញកូន ឃើញតែសំបុត្រ មើលដឹងសេចក្ដីសព្វគ្រប់ រៀបដំណើរឡើងជិះមេដំរីយ៉ាងប្រញាប់ ខំស្រួតឱ្យជួបនឹងកូននៅស្រុកបាត់ដំបង ។ ទើបជ័យអស្ចារ្យប្រកាសខ្លួនឱ្យ អ្នកស្រុកដឹងច្បាស់ថា ខ្លួនហ្នឹងហើយជាព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះចន្ទរាជា គង់នៅបន្ទាយលង្វែក ឥឡូវនេះវិលមកគ្រង រាជ្យស្នងព្រះបិតា។ រឿងនេះមិនបាត់ស្ងាត់ ជ្រាបដល់ព្រះចៅសៀម ទ្រង់ពិរោធយ៉ាងខ្លាំងពន់ពេក និងតូចព្រះទ័យ ក្រៃលែង ទ្រង់ប្រជុំពួកសេនាយោធាមកប្រាប់ថា ជ័យអស្ចារ្យ ប្រើឧបាយកលបោកបព្ឆោាត យកព្រះខ័នសឹកព្រមទាំង ទ្រព្យមានវិញ្ញាណ ឥតវិញ្ញាណ រត់ទៅស្រុកខ្មែរ ហេតុនេះត្រូវលើកទ័ពតាមទៅដណ្ដើមយកមកវិញឱ្យបាន ហើយចាប់ ជ័យអស្ចារ្យសម្លាប់ឱ្យផុតពូជព្រះចន្ទរាជា ព្រមទាំងពួករាជការទាំងប៉ុន្មានកុំឱ្យសល់។ ជ័យអស្ចារ្យ បានដំណឹងច្បាស់ថា ព្រះចៅលើកទ័ពមកតាមដូច្នោះ ទ្រង់ជំនុំនឹងសេនាបតីថា ឥឡូវពលសេនាយើង និងគ្រឿងអាវុធយុទ្ឋភ័ណ្ឌរបស់យើង ពុំបរិបូណ៌ តើអ្នករាល់គ្នាគិតរកឧបាយកលបែបណាឱ្យមានជ័យជំនះពេលនេះ សេនាទាំងអស់មិនមានអ្នកណាមួយ ហ៊ានឆ្លើយទទួលធានាអះអាងសោះ មានតែសេនាមឿង ឆ្លើយធានាអះអាង ហ៊ានតទល់នឹងទ័ពសៀម ដោយឧបាយ មួយដ៏ចំលែក គឺហ៊ានប្ដូរជីវិតដើម្បីនឹងទៅកែនពលខ្មោច ធ្វើជាទ័ពច្បាំងនឹងពលសៀម។ ទើបបង្គាប់ឱ្យជីករណ្ដៅទំហំ ៤ម៉ែត្រ ៤ជ្រុង ជម្រៅ៤ម៉ែត្រ រួចឱ្យដាក់គ្រឿងសាស្ដ្រាវុធក្នុងរណ្ដៅ នោះដើម្បីនឹងលោតឱ្យជង់ស្លាប់ក្នុងរណ្ដៅ តែនៅ ពេលមុននិងលោតសម្លាប់ខ្លួននោះ សេនាមឿងបង្គាប់ឱ្យពួកពលរដ្ឋ ទាំងអស់មកស្ដាប់ពាក្យឱវាទលោកប្រកាសថា “សូមឱ្យអស់លោក ខំប្រឹងយកចិត្ដទុកដាក់ក្នុងរឿងចម្បាំងពេល នេះដើម្បីរំដោះដែនដីខ្មែរ ឱ្យបានរួចអំពីកណ្ដាប់ដៃនៃ បច្ចាមិត្ដ ចំណែកខ្ញុំៗធានាខាងទ័ពខ្មោច សូមអស់លោកសង្ឃឹមទុកចុះបើខ្ញុំស្លាប់ទៅបាន៧ថ្ងៃ ឮសូរសន្ឋឹកហ៊ោកព្ច្រោៀវ បីដូចជាសំឡេងផ្គរលាន់ យើងនឹងមានជ័យហើយ។ លុះផ្ដាំរួចលោតចុះក្នុងរណ្ដៅព្រឹប “ប្រពន្ឋឃើញប្ដីលោតដូច្នេះ ក៏លោតទៅជាមួយនឹងប្ដី ព្រមទាំងកូនប្រុសពីរនាក់ស្លាប់ជាមួយគ្នា” ដល់ថ្ងៃជាគម្រប់៧ថ្ងៃ លាន់ឮសូរសន្ឋឹកដួចការផ្ដាំ មែន។ ទ័ពសៀមចួលដល់បាត់ដំបង ឆ្លងចួលមកដល់អូរមួយ សព្វថ្ងៃហៅថា អូរស្វាយដូនកែវ ជួនគ្នានឹងទ័ពជ័យ អស្ចារ្យទ័ពខ្មោចចេញសម្ដែងឫទ្ឋិ ធ្វើឱ្យពលសៀមវិលមុខចុកពោះ ចុះក្អួត ដួលខ្លួនឯងស្រួលៗ ទ័ពព្រះជ័យអស្ចារ្យ ចូលទៅកាប់សម្លាប់អស់ ពួកកងទ័ពសៀមទប់ទល់មិនបាន ថយទៅដល់បាត់ដំបង ធ្វើសារទៅក្រាបទូលព្រះចៅតាម ដំណើរសព្វគ្រប់ ព្រះចៅទ្រង់ជ្រាបឱ្យទ័ពថយត្រឡប់ស្រុកសៀមវិញ ។ ចំណែកពួកទ័ពព្រះជ័យអស្ចារ្យ នាំគ្នាត្រឡប់ មកកាន់បន្ទាយវិញ សព្វថ្ងៃគេហៅថាបន្ទាយជ័យ ចាប់ផ្ដើមពីពេលនោះមក ព្រះជ័យអស្ចារ្យបានទទួលរាជាភិសេក សោយរាជ្យ និងទទួលនាមថាព្រះជ័យចេស្ដា ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជាធិបតី គង់នៅបន្ទាយជ័យ។ លុះព្រះអង្គបានឡើង សោយរាជ្យសម្បត្ដិសុខសាន្ដហើយ ទ្រង់នឹកឃើញដល់គុណូបការៈ សេនាមឿង ដែលស៊ូប្ដូរជីវិតចំពោះព្រះអង្គ និងចំពោះទឹកដីខ្មែរ ទ្រង់ក៏ចាត់ឱ្យធ្វើបុណ្យឧទ្ទិសផលដល់ដួងវិញ្ញាណខន្ឋ របស់សេនាមឿង យ៉ាងឧឡារិកអស្ចារ្យ ជាប់ជាទំនៀមដរាបដល់មកសព្វថ្ងៃនេះ ហៅថាធ្វើបុណ្យឡើងអ្នកតា ឃ្លាំងមឿងទៅវិញ ។

(សម្រេង់ពីសៀវភៅប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ)

រឿង ទាក់ទងនឹងទំនៀមទម្លាប់ចោះត្រចៀកកូនស្រី

​​​         ​​​  តាមទំនៀមទម្លាប់ពីបរមបុរាណកាលមក ក្មេងស្រីៗសុទ្ធតែចោះត្រចៀកគ្រប់ៗគ្នាទាំងអស់។​
រហូតមកដល់​​សម័យបច្ចុប្បន្ននេះ ក៏នៅតែធ្វើចំពោះត្រចៀកដែរ គឺគេចោះត្រចៀកទុកសម្រាប់ពាក់
គ្រឿងអលង្កាផ្សេងៗមាន កាវ កបិត (ទំហូ) ជាដើម។ ឯក្មេងប្រុសៗមិនមានចោះត្រចៀកទេ។ ទំនៀម
ចោះត្រ​ចៀកនេះ មានរឿងព្រេងមួយ​ដំណាលថា ៖ កាលពីកន្លងទៅយូរយារណាស់មកហើយ មាន
កុដុម្ពីក៏ម្នាក់ជាអ្នកមានទ្រព្យសម្បត្ដិស្ដុកស្ដម្ភ មានខ្ញុំកំដរស្រីប្រុសជាច្រើន មានមាសប្រាក់កែវកង
ពិទូរ្យសូរ្យកានសព្វបែបយ៉ាង ។ កុដុម្ពីក៍នោះក៏មានចិត្ដក្បត់ និងភរិយារបស់ខ្លួន ហើយទៅសហា​យ​
ស្មន់និងខ្ញុំបំរើស្រីម្នាក់។លុះយូរទៅ ប្រពន្ធដើមដឹងរឿង តែមិនដឹងធ្វើម៉េចនឹងធ្វើបាបខ្ញុំបំរើស្រីនោះ
បាន។ ថ្ងៃមួយកុដុម្ពីក៍មានដំ​ណើរទៅស្រុកក្រៅពេញមួយថ្ងៃ ប្រពន្ធដើមបានឱកាសក៏នាំទា​​សីដទៃ
ទៀតរបស់ខ្លួន ទៅចាប់នាងស្រីជាសហាយរបស់ប្ដីនោះ មកធ្វើបាបវាយដំច្រំធាក់ និងជេរបញ្ចោរ
ច្រាសឆ្អេះ​​យ៉ាងអស្ចារ្យ រួចយកដែកគោលមកបោះត្រង់ចុងស្លឹកត្រចៀកទាំងពីររបស់នាងនោះ 
ហើយ​ទុកចោលនៅលើផ្ទះនោះទៅ។ លុះវេលាល្ងាចកុដុម្ពីក៍ត្រលប់មកពីស្រុក​​ក្រៅវិញ​ឃើញ​​​ដូច្នេះ​
ក៏សួរទៅនាងសហាយនោះថា«យ៉ាង​​​​ម៉េច! បានជាគេយកដែកគោលបោះស្លឹកត្រចៀកដូច្នេះ?»។
នាងក៏ឆ្លើយប្រាប់តាមដំណើរសព្វគ្រប់។ ប្ដីក៏ដកដែកគោលចេញ​​​រកថ្នាំលាបស្រួលបួលហើយឱ្យ​
ទៅនៅផ្ទះមួយឆ្ងាយពីគ្នា។ ចាប់តាំងពីថ្ងៃនោះមក នាងសហាយនោះមាន​សេចក្ដីអៀនខ្មាស់គេ​ជា​
ច្រើន ព្រោះត្រចៀកខ្លួនមានស្នាមប្រហោង។ នាងចេះតែនិយាយនិងប្ដីថា ឱ្យជួយធ្វើយ៉ាងណា​ដើម្បី
ឱ្យបាត់ស្នាមប្រហោងត្រចៀកនាង ។  កុដុម្ពីក៍ធានារាប់រងថា  នឹងរកមធ្យោបាយធ្វើឱ្យបាត់ស្នាម 
ហើយ​ឱ្យបានល្អទៀតផង ។ នៅយប់មួយ កុដុម្ពីក៍ដេកសញ្ជឹងគិតឃើញថា បើអញយកមាសទៅ​
ឱ្យជាងរចនាធ្វើជារបស់អ្វីមួយមានរបៀបដូចដែកគោល ហើយយកមកឱ្យនាងពាក់បិទត្រង់រន្ធ
ស្នាមនោះ ប្រហែលនិងបានល្អ ។

            លុះគិតហើយ ទើបកុដុម្ពីក៏ចាត់ឱ្យជាងធ្វើបានដូចបំណង ដោយបង្គាប់ឱ្យធ្វើមានកញ្ចាំងដាំត្បូង

ពេជ្រ រំ​លេចដោយក្បាច់រចនាផ្សេងៗ យ៉ាងល្អវិចិត្រគួរឱ្យចង់បាន។នាងសហាយក្រោយដែលបានពាក់

ដែកគោលមាស​​​ (កាវ) ដាំត្បូងពេជ្រ ក៏ឃើញមានលម្អប្លែក នាំឱ្យនាងមានចិត្ដរីករាយយ៉ាងក្រៃលែង ។ 

លុះថ្ងៃក្រោយមក នាងប្រ​ពន្ធដើមបានឃើញត្រចៀកនាងសហាយដែលខ្លួនបោះដែកគោលនោះ  មាន

ពន្លឺភ្លឺផ្លេកៗ  គួរឱ្យស្រលាញ់ក៏សួរនាង​​​​នោះថា៖«នាងបានអ្វីមកពាក់នៅត្រចៀកនោះក៏ល្អម្លេះ?»។ នាង

សហាយឆ្លើយថា«ខ្ញុំពាក់ដែកគោលដាំត្បូង​ពេជ្រ ជំនួសដែកគោលដែលអ្នកបានបោះកាលពីថ្ងៃមុននោះ

» ។ នាងប្រពន្ធដើមបានដឹងហើយ ក៏រកមធ្យោបាយចោះត្រចៀកខ្លួន ហើយឱ្យជាងធ្វើដែកគោលដាំត្បូង

ពេជ្រពាក់ ដូចនាងប្រពន្ធចុងដែរ ។ ចាប់តាំងពីសម័យនោះមក  ស្រីៗឯទៀតក៏នាំគ្នាចោះត្រចៀកកូន
ស្រី  តាំងពីនៅក្មេងតូចៗទុកសម្រាប់ពាក់គ្រឿងអលង្កាផ្សេងៗ ជាប់រហូត​មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។

            (សម្រង់ពីប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ)

រឿង ទាក់ទងនឹងពិធីបញ្ចូលម្លប់កូនស្រី

មានរឿងដំណាលថា កាលនោះមានមហាចោរម្នាក់ពុំមានភរិយា បានសង់ផ្ទះមួយខ្នងយ៉ាងល្អផ្ដាច់ នៅក្នុង
ព្រៃ​ស្មសាន ដើម្បីនឹងទុកដាក់របស់ទ្រព្យមាន មាស ប្រាក់ សំពត់ អាវសាវស្បែជាដើម ដែលខ្លួនទៅលួចប្លន់គេ
បានពីទីផ្សេងៗមក។ មហាចោរនោះលុះកាលជាចំណេរក្រោយមក ក៏រំពឹងគិតថា «អាត្មាអញមាន ទ្រព្យសម្បត្ដិ
ច្រើនដល់ម្លឹង ដែរហើយ តែទាស់ត្រង់គ្មានអ្នកណាថែរក្សា គិតសព្វគ្រប់ទៅការខំប្រឹងរបស់អញនេះ ដូចជាគ្មាន
បានការអ្វីសោះ ! ព្រោះថា បើកាលណាអាត្មាអញស្លាប់ទៅ ទ្រព្យអស់ទាំងនេះ នឹងក្លាយទៅជារបស់អាសារឥត
ការគួរឱ្យស្ដាយ បើមានកូនប្រពន្ធគ្រាន់នឹងស៊ីមរតកនោះទៅរ៉ា អាត្មាអញនិងមិនសូវជាស្ដាយពេក»។ គិតហើយ
មហាចោរក៏ដើរទៅក្រវែលភូមិអ្នកស្រុក រំពៃគយគន់មើលក្មេងស្រី-ប្រុស ដែលនាំគ្នាលេងខ្ញៀវខ្ញា នៅក្រោមម្លប់
ឈើ។ លុះគយគន់ទៅឃើញនាងតូចមួយនោះ មានរូបឆោមស្អាតសមរម្យ មានសាច់ឈាមថ្លា ថ្លៃថ្នូរគួរឱ្យស្រ​-
លាញ់ ក៏និយាយលួងលោមកូននោះ ឱ្យបែកចេញពីហ្វូង ហើយក៏បញ្ឆោតនាំយកទៅដល់ផ្ទះផងខ្លួន។ដោយខ្លាច
កូនក្មេងនោះលួចរត់ទៅរកម៉ែឪវាវិញ ព្រមទាំងការពារកុំឱ្យម្ដាយឪពុកវាតាមទៅរកឃើញ មហាចោរក៏យកក្មេង
នោះទៅលាក់ទុកក្នុងបន្ទប់ ចាក់សោយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន។ រាល់ពេលបាយ ឬពេលបានចំណី អាហារឆ្ងាញ់មក មហា
ចោរតែងហុចតាមបង្អួចមួយតូចទៅឱ្យនាងបរិភោគ ។ ក្មេងស្រីនោះនៅក្នុងម្លប់ ក៏ចេះតែចម្រើនសាច់ឈាមរាល់
ថ្ងៃជាលំដាប់ ។ លុះនាងពេញវ័យក្រមុំ ការដែលនាងមិនមានត្រូវពន្លឺព្រះអាទិត្យ និងមិនបានជាន់ដី បណ្ដាលឱ្យ
នាងមានជំងឺស្គមស្គាំងស្លេកស្លាំង ។ មហាចោរភ័យណាស់មិនដឹងជាកូនមានជំងឺអ្វី ក៏ត្រាច់ទៅក្នុងភូមិមួយឆ្ងាយ
ទើបបានជួបនិងដូនចាស់ម្នាក់ ធ្លាប់ធ្វើឆ្មប ក៏និយាយអង្វរសុំអញ្ជើញដូនឱ្យមកជួយមើលកូនខ្លួន។យាយម៉បនោះ​
មកដល់ ចូលទៅសួរសុខទុក្ខនាងហើយយល់ការណ៍ ក៏ប្រាប់នាងថា៖ «ចៅយាយអើយ! ចូរចៅកុំព្រួយអ្វី! ចៅឈឺ
នេះគ្មានអ្វីក្រៅពីជំងឺគ្រប់ការទេ គឺពេលដែលនាងផ្លាស់វ័យនេះឯងហើយ ដែលធ្វើឱ្យនាងចេះតែរសាប់រសល់ ចុក​​
ខ្នង ចុកចង្កេះ ល្ហិតល្ហៃ ទន់ដៃទន់ជើង កុំព្រួយអ្វីណាចៅ ! ចាំយាយផ្សំថ្នាំសង្កូវឱ្យនាងញ៉ាំ ឱ្យបានធូរស្រាលឆាប់
រហ័ស»។ ថាហើយ យាយម៉បក៏ទៅរកស្ទោះសំបកឈើមកផ្សំថាំ ដាំឱ្យនាងនោះអាស្រ័យ ហើយផ្ដាំថា «ចៅអើយ​
! ចៅយកថ្នាំនេះទៅហាលថ្ងៃឱ្យស្ងួត ហើយរកថូ ឬឆ្នាំងអ្វីដាក់ទុកទៅ ពេលនាងដឹងថា ជិតដល់រដូវកាលហើយ
ចូរនាងយកមួយកញ្ចប់ មកដាំញ៉ាំ ៤-៥ថ្ងៃទៅ នោះនាងនឹងបានធូរស្រាលក្នុងខ្លួន ដូចបំណង ហើយសាច់ឈាម
ពណ៌សម្បុររបស់នាង ក៏រិតតែល្អឡើងដែរ»។លុះកូនស្រីមហាចោរផឹកថ្នាំ បានធូរស្រាលស្បើយរោគហើយយាយ​​
ម៉បក៏ចូលទៅសំពះសុំលាមហាចោរ ត្រលប់ទៅមើលផ្ទះសំបែងវិញ។ មហាចោរបានយកមាសប្រាក់ជូនជាទ្រនឹប​
រង្វាន់យាយម៉ប ហើយជូនត្រឡប់ដល់ផ្ទះវិញ ។ ពេលរៀបចេញដំណើរពីផ្ទះ មហាចោរទៅយាយម៉បនឹកក្នុងចិត្ដ​
ថា «កន្លែងមហាចោរនេះ ឆ្ងាយដាច់ស្រយាលពីភូមិស្រុកគេណាស់ ឯព្រៃទៀតសោតក៏ញឹកស្ងាត់ជ្រងំ គួរឱ្យខ្លាច
ប្រសិនបើអញត្រូវការចង់ មករកទីនេះវិញ ធ្វើម្ដេចនិងរកផ្លូវមកឃើញ!» នឹកសព្វគ្រប់ហើយ គាត់ក៏រកបានគ្រប់
ឪឡឹកមួយបង្វិចយកមកតាមខ្លួន ដើរបណ្ដើរចាប់គ្រាប់ឪឡឹករោយបណ្ដើរ រហូតមកដល់ផ្ទះគាត់។

តទៅនេះ នឹងថ្លែងចាប់សារដើមបន្ដិច អំពីពេលដែលយាយម៉បបានទៅនៅថែទាំងកូនចោរនោះមក គាត់តែង​
តែសង្កេតមើលឫកពារ និងរូបឆោមកូននោះឃើញល្អ ក៏ចេះតែគួចចិត្ដទុក និងសម្លឹងរកកម្លោះរូបណាមួយឱ្យសម
គ្នានិងនាង ។ ថ្ងៃមួយអាស្រ័យបច្ច័យហេតុផលពីបុព្វេបណ្ដាលចិត្ដមាណពម្នាក់ ដែលត្រឡប់ពីរៀនវិជ្ជាការឱ្យចង់​​
ចូលទៅសុំសម្រាកនៅផ្ទះយាយម៉បនោះសិន ត្បិតថ្ងៃកាន់តែជ្រេរ កម្លាំងក៏អស់ហេវបាយ ផ្លូវទៅមុខក៏ឆ្ងាយក្រែង​​
យប់កណ្ដាលផ្លូវ ក៏រូតរះចូលទៅសំពះដូនចាស់សុំសំណាក់មួយយប់ ។ ដូនចាស់កំពុងតែរៀបចំ និងដាំបាយបរិ​-
ភោគ ជួនក្រឡេកឃើញមាណពចូលមកសំពះសុំស្នាក់ ក៏មានចិត្ដសប្បុរសទទួលឱ្យនៅ ហើយដាំបាយបណ្ដើរ
សំណេះសំណាល់សួរអំពីពូជពង្សបណ្ដើរ។ លុះអាស្រ័យបាយរួច និងទុកដាក់ចានក្បានស្រេច យាយម៉បដែល
ចេះតែលបសង្កេតរូបឆោមមាណពនោះតាំងតែពីចូលមក ក៏បង្ហើបសំណួរថា «ចៅអើយ ! ពីកាលដែលចៅលា
ឪពុកម្ដាយមកស្វែងរកតម្រឹះវិជ្ជានេះ តើឪពុកម្ដាយចៅមានស្ដីដណ្ដឹងកូនចៅអ្នកឯណាទុកឱ្យ ចៅហើយឬនៅ?»។
ចៅមាណពតបថា «មិនទាន់មាននៅឡើយទេ!» ហើយបន្ដសម្ដីថា «ខ្ញុំនឹកថា ប្រសិនបើនៅពេលដែលខ្ញុំធ្វើដំ​
ណើរកាត់ស្រុកភូមិគេនេះ បានជួបស្រីណាមួយមានលក្ខណៈសម្បត្ដិសមរម្យល្អ ខ្ញុំនឹងយកគេធ្វើប្រពន្ធហើយ!
តើលោកយាយមានបានស្គាល់កូនចៅលោកអ្នកណា ដែលល្អនៅក្នុងស្រុកភូមិរបស់យាយនេះ ដែរឬទេ?» ។
«ចៅអើយ! (យាយម៉បនោះឆ្លើយ) នៅក្នុងស្រុកភូមិនេះ មិនឃើញមានស្ដ្រីណាម្នាក់ដែលសក្ដិសមនឹងចៅទេ ប៉ុន្ដែ
ជី​ដូនធ្លាប់បានឃើញស្ដ្រីម្នាក់ដែរ នាងនោះជាកូនមហាចោរ នៅក្នុងព្រៃដាច់ស្រយាលឯណោះ។ យាយម៉បក៏និ​
យាយ​រាប់រៀបអំពើដំណើររឿងដែលគាត់បានទៅឃើញនាងនោះ និងបានសង្កេតឃើញឫកពារសមរម្យ។ឮពាក្យ​​
សរសើររបស់យាយម៉ប មាណពនោះអន្ទះសារចង់ឃើញរូបនាង ក៏អង្វរឱ្យយាយជូនទៅ។ «ទេចៅ (យាយម៉បប្រ
កែក) យាយជូនទៅមិនបានទេ ព្រោះយាយខ្លាចមហាចោរនោះណាស់ ធម្មតាចិត្ដមហាចោរ តែដល់មានការអ្វី
ស្រួលមិនស្រួលកើតឡើង វាមុខជាមកសម្លាប់យាយចោលហើយ!។ យាយចាស់ហើយ តែយាយនៅចង់រស់នៅ​
ឡើយ។ ចូរចៅជឿជាក់ថា យាយចង់ឱ្យចៅនិងនាងនោះ បានគ្នាជាប្ដីប្រពន្ធណាស់ ព្រោះតាំងតែពីកាលយាយ
បានឃើញនាងមក ទោះពេលយាយចេញដើរទៅផ្សា ទៅកាន់ភូមិនានា ទៅសង្គ្រោះគេក្ដី យាយតែងតែគយគន់
សម្លឹងមើលរាល់ថ្ងៃ តែមិនប្រទះឃើញបុរសកម្លោះណាម្នាក់ ឱ្យសមល្មមនិងចិត្ដ យាយសោះ ទើបតែពេលនេះ
ចៅ​មកដល់ចំជាមហាលាភហើយ ចៅគេងឱ្យស្រួលទៅ ព្រឹកស្អែកចាំចៅចេញដំណើរទៅរកនាង»។ នៅពេល
យប់នោះ បុរសចេះតែគិតសព្វគិតគ្រប់ ដេកក៏មិនលក់ ដោយប្លែកកន្លែងផង ទន្ទឹងឱ្យតែភ្លឺឆាប់ផង ណាមួយគិត
បារម្ភអំពីដំណើរក្នុងព្រៃតែម្នាក់ឯង ណាមួយគិតដល់គ្រោះថ្នាក់ជាមួយនឹងមហាចោរ លុះយប់យន់ទើបបុរសគេង
លង់លក់ទៅ ។  ពេលមាន់រងាវភ្លឺស្រាងៗ  យាយម៉បក្រោកដាំបាយ  រកម្ហូបក្រៀមក្រោះ  ទឹកបំពង់ទុកបម្រុងជា
ស្បៀង ឱ្យមាណពធ្វើដំណើរ ។ លុះមាណពក្រោកឡើងហើយ យាយក៏ឱ្យស្រស់ស្រូប រួចប្រគល់កញ្ចប់អាហារ
សម្រាប់តាមផ្លូវហើយនាំបង្ហាញតម្រុយដើមឪឡឹកឱ្យចៅមាណពធ្វើដំណើរចេញទៅ។ «នែចៅ! (យាយម៉បប្រាប់​
) ចូរចៅដើរទៅតាមជួរដើមឪឡឹកនេះទៅចុះ ! ចៅនឹងបានទៅដល់ផ្ទះនាងនោះហើយ តែថាចូរចៅប្រយ័ត្នខ្លួនឱ្យ
មែនទែនណា ! ចៅទៅចុះ ! សូមឱ្យបានសេចក្ដីសុខ ឱ្យបានសម្រេចដូចសេចក្ដីប្រាថ្នា បើមានសត្រូវមកពីមុខឱ្យ​
រំលង បើមកពីខ្នងឱ្យរលាយណាចៅណា ។ មាណពក្រាបប្រណិប័តន៍ លាលោកយាយហើយកចេញដំណើរទៅ​
។ ថ្ងៃជ្រេបន្ដិច ទើបទៅដល់សំណាក់មហាចោរ ។ គាប់ជួនពេលនោះ មហាចោរមិននៅ ចេញទៅរកប្លន់គេបាត់
ទុកតែកូនស្រីឱ្យនៅចាំផ្ទះតែម្នាក់ឯង។ នាងកំពុងតែដើរតត្រុក បោសច្រាសសម្អាតផ្ទះសម្បែងតាមទម្លាប់ ពុំមាន​
គិតក្រែងអ្វីឡើយ។ ឯចៅមាណពនោះ ទៅលបគយគន់ឃើញ សព្វគ្រប់ហើយដឹងថា នាងនៅម្នាក់ឯង ក៏ប្រថុយ
ស្រែកហៅ។ នាងឮសូរមាត់មនុស្សចំលែក នឹកភ័យណាស់គិតថា «តើអ្នកណា! ហ៊ានចូលមក ដល់ទីនេះ?» ប៉ុន្ដែ​
នាងក្រឡេកទៅឃើញយុវបុរសជាអ្នកមានឬកពាសុភាព រាបសារល្អ មិនគួរឱ្យខ្លាច នាងក៏បើកទ្វារ ហៅឱ្យបុរស
ចូល ហើយនិយាយសាកសួរគ្នាទៅវិញទៅមក មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ក៏ទទួលរាក់ទាក់សំណេះសំណាលតាមផ្លូវ
លោកីយ៍ ដោយសុខចិត្ដសុខកាយលើកជាស្វាមី ហើយនាំយកទៅលាក់ មិនឱ្យមហាចោរជាឪពុកដឹងឡើយ ។
ប៉ុន្ដែក្នុងកាលជាបន្ទាប់មក មហាចោរសង្កេតឃើញឫកពារកូនស្រី របស់ខ្លួនប្លែកពីធម្មតា គឺឃើញនាងតែងខ្លួនជា
និច្ចកាល ធ្វើការងារសព្វសារពើក្នុងផ្ទះ ដោយមិនបាច់ឪពុកតឿនឡើយ ដូចជាចង់ផ្គាប់ផ្គុនមនុស្សណាម្នាក់ ដែល
ជាទីពេញចិត្ដ។ មហាចោរនឹកសង្ស័យថា «នាងនេះច្បាស់ជាមានប្រុសសហាយហើយ!» ក៏នឹកតូចចិត្ដនិងកូនស្រី
លាយនិងសេចក្ដីខ្មាសអៀនអាសហាយនាងនោះផង ក៏ដើរចោលទីកន្លែងនោះទៅ។ ឯទាំងពីរអ្នកប្ដីប្រពន្ធនៅ
ក្នុងព្រៃយូរបន្ដិចទៅ មិនឃើញមហាចោរនោះត្រឡប់មកវិញ ក៏នាំគ្នាចុះមករកភូមិស្រុកនិងគេ។ លុះមកដល់ភូមិ
ស្រុកហើយ ក៏ចូលទៅអរគុណនិងយាយម៉ប ព្រមទាំងជូនរង្វាន់គាត់ខ្លះទៀតផង ។ យាយម៉បមានចិត្ដត្រេកអរ
ណាស់ ដើរប្រាប់អ្នកជិតខាងឱ្យមកមើលនាង ដោយថ្លែងបូរបាច់ប្រាប់គេថា »នាងនេះមានរូបឆោមលោមពណ៌
សាច់ជិតល្អ មកអំពីគេនៅតែក្នុងម្លប់ ដល់ចេញពីម្លប់ក៏មានប្ដីតែម្ដង »។ អ្នកស្រុកឃើញដូច្នោះ ក៏នាំគ្នាយកកូន
ដែលដល់អាយុគ្រប់ការ ទៅឃាំងក្នុងម្លប់ ដើម្បីឱ្យបានល្អដូចគេ ក៏ជាប់ជាទំនៀមរហូតមក ។

សម្រង់ចេញពីសៀវភៅប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ

រឿង ឆ្កែមើលឃើញខ្មោច

តាមចាស់ៗ តែងនិទានថា ៖ បើឮឆ្កែលូ ឬព្រុសនៅពេលកណ្ដាលអធ្រាត្រស្ងាត់ នៅភូមិណា ស្រុកណាដែល​​
ក្រៅអំពីក្រុង  ព្រោះពុំសូវមានមនុស្សកុះករក្នុងពេលយប់ ស្រុកភូមិនោះ  ច្រើនកើតជំងឺពុំសូវបានសេចក្ដីសុខទេ
ក្បិត​ខ្មោចបិសាច វាដើររាតត្បាតធ្វើមនុស្សឱ្យឈឺចាប់សឹងតែគ្រប់ៗគ្នា ព្រោះឆ្កែមើលឃើញខ្មោច។ ដំណើរចាស់​
ៗថា ឆ្កែមើលឃើញខ្មោចនោះអាស្រ័យដោយរឿងដើមថា​៖យូរយារណាស់មកហើយ មានបុរសម្នាក់ដើរទៅមើល​
គេលៀងមេមត់ ប៉ុន្ដែមិនបានប្រាកដឈ្មោះ បុរសនោះដើរក្បែរដីទូលមួយដែលមានព្រៃស៊ុបទ្រុប គេកប់ខ្មោចក្នុង
ព្រៃនោះជាច្រើន។ លុះដល់ទន្ទឹមព្រៃមានខ្មោចស្រែកហៅគាត់ថា ៖ ពូៗផ្ដាំទៅប្រាប់ ប្រពន្ធខ្ញុំឱ្យមកផង។ បុរស
នោះមិនចេះខ្លាចខ្មោចទេ គាត់ដឹងថាខ្មោចហៅពិតណាស់ គាត់ធ្វើព្រងើយ ហើយឆ្លើយទៅវិញថា ៖  ប្រពន្ធឯង
នៅឯណា ? ខ្មោចឆ្លើយវិញថា ៖  ប្រពន្ធខ្ញុំ នៅឯផ្ទះលៀងអារក្សឯណោះ! បុរសឮហើយ សួរទៅវិញថា ៖ ចុះឯង
ឱ្យអញប្រាប់ម៉េចបាន ? បើអញមើលប្រពន្ធឯងមិនឃើញនោះ ! ក្នុងពេលនោះខ្មោចក៏ឱ្យប្រទាលប្រហោង គឺថ្នាំ
សម្រាប់មើលខ្មោចឃើញទាំងអស់។ ខ្មោចឱ្យប្រទាលនោះទៅ ហើយប្រាប់ទាំងឈ្មោះប្រពន្ធវាផង។ បុរសនោះ
កាលបើបានប្រទាលប្រហាងនោះហើយ  មើលឃើញខ្មោចនៅពេញតែព្រៃ  គាត់ចេះតែដើរទៅៗ  គ្មានភិតភ័យ
ខ្លាច​​​អ្វីឡើយ។ គាត់ដើរតម្រង់ទៅរកផ្ទះដែលគេលៀងអារក្ស លុះដល់ផ្ទះនោះ គាត់ឃើញខ្មោចស្រីៗ កំពុងស៊ីពែ
សំណែន ដែលគេសែននៅពោរពេញជាច្រើនគ្នាណាស់។ បុរសនោះស្រែកហៅ ទៅតាមឈ្មោះដែលប្ដីវាផ្ដាំមក
ហើយបោយដៃហៅចំពីមុខនិយាយថា ៖ ប្ដីហងឱ្យទៅឱ្យឆាប់ ព្រោះកូនយំខ្លាំងណាស់ ! ខ្មោចនឹកឆ្ងល់ណាស់
ម៉េចក៏បុរសនេះមើលឃើញអញ ទើបដើរសំដៅហើយសួរថា ៖ ចុះអ្នកឯង ម៉េចក៏មើលអញឃើញ? បុរសនោះក៏
បង្ហាញប្រទាលប្រហាងហើយឆ្លើយថា ៖ នេះប្រទាលដែលប្ដីហងឱ្យអញ បានអញមើលឃើញ។ ខ្មោចនោះគ្រាន់
តែឃើញប្រទាលភ្លាម ស្ទុះទៅដណ្ដើមយក ប៉ុន្ដែបុរសពុំព្រមឱ្យ ក៏មានការប្រវាយប្រតប់គ្នាដណ្ដើម ប្រទាលប្រ​
ហោងនោះ។ បុរសចេះតែស្រែកហៅឱ្យគេឯងជួយ ប៉ុន្ដែអ្នកណាក៏មើលទៅមិនឃើញជាប្រយុទ្ធជាមួយនរណា
សោះ ឃើញតែស្ទុះស្ទាតែម្នាក់ឯង ម្លោះហើយគេនាំគ្នាទៅជាស្រឡាំងកាំងរកជួយមិនកើត។ លុះប្រតាយប្រតប់
អស់មួយសន្ទុះធំ បុរសក៏រសាយដៃរបូតប្រទាលនោះពីដៃទៅ។ ខ្មោចស្ទុះប្រុងមករើសយកតែពេលនោះឆ្កែឃើញ​​​
ភ្លាមស្ទុះភ្លែតមក ត្របាក់លេបចូលទៅក្នុងពោះបាត់ទៅ។ ហេតុនេះហើយបានជាឆ្កែមើលខ្មោចឃើញ។ ដោយ​
សារមានរឿងនិទានយ៉ាងនេះ បានជាមានជំនឿថា ឆ្កែវាមើលខ្មោចឃើញ បើឆ្កែព្រុសលូក្នុងពេលយប់ ព្រោះវា
ឃើញខ្មោចដើរ។ មួយវិញទៀត មានមនុស្សច្រើនណាស់ ដែលនៅជឿជាក់ហើយខំស្វែងរកប្រទាលប្រហាង ដើ​ម្បីយកមកប្រើការស័ក្ដិសិទ្ធផ្សេងៗ។

(សម្រង់ពីសៀវភៅប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ)

រឿង ប្រាសាទនៅឃុំស្វាយអង្គ

នៅក្នុងឃុំស្វាយអង្គ ស្រុកស្វាយរៀង ខេត្ដស្វាយរៀង ចម្ងាយប្រមាណជា ១០ គ.ម អំពីថ្នល់ជាតិលេខ១ (គឺ
ថ្នល់​​ពីភ្នំពេញទៅស្វាយរៀង) មានទួលមួយខ្ពស់មិនដែលលិចទឹកទេ ។ អ្នកស្រុកជំនាន់មុនៗមក  បានសន្មត់
ឈ្មោះ​ថា «ទួលស្វាយអង្គ» ទួលនេះហើយ ដែលជាគោលសន្មត់នាមនៃឈ្មោះឃុំនេះ។ នៅលើទួលនេះ​ មាន
កំ​ពែង និងប្រាសាទថ្មបុរាណមួយមានសណ្ឋាណជាព្រះវិហារ មានក្បាច់ចម្លាក់របៀបរចនាបុរាណ គួរឱ្យចាប់អា
រម្មណ៏ ដែលគេ តាក់តែងឡើងដោយឥដ្ឋខ្លះ ដោយថ្មបាយក្រៀមខ្លះ មានបណ្ដោយប្រមាណជា ៨៣ម ទទឹង ៤៦ម។
សព្វថ្ងៃប្រាសាទ នេះបែកបាក់អស់ទៅហើយ នៅមានសល់តែកំទេចឥដ្ឋថ្ម និងសណ្ឋានខ្លះតែប៉ុណ្ណោះ។ នៅចំកណ្ដាលទួលមានដើមជ្រៃមួយដើមធំ និងពីខាងមុខប្រាសាទបាក់បែកនេះ គេឃើញមានអង្គលិង្គព្រះឥសូរ ឬ(សិវ
លិង្គ)។ អ្នកផងធ្វើដំណើរទៅកាន់បុរាណដ្ឋាននេះបានងាយស្រួលតែនៅរដូវរំហើយ គឺរដូវដែលអស់ភ្លៀង ទៅ
បានតែផ្លូវជើង និងផ្លូវលំប៉ុណ្ណោះ។ រឿងព្រេងដែលមានទាក់ទងដោយនាម «ស្វាយអង្គ» មានដូចតទៅ៖ មាន
សេចក្ដីដំណាលថា កាលពីរាជធានីនៅលង្វែកមានបុរសម្នាក់ឈ្មោះ«សំរិទ្ធ» ជាអ្នកខ្លាំងពូកែអង់អាចណាស់មាន​​​
ទំលំនៅលើទួលនេះ។ កាលដែលស្រុក កើតមានចម្បាំងជាមួយសៀម ព្រះរាជាក៏ទ្រង់អំពាវនាវដល់អាណាប្រ​ជា​​
នុរាស្រ្ដគ្រប់ខេត្ដខ័ណ្ឌ បើនរណាខ្លាំងពូកែ អង់អាចនោះ សូមឱ្យចូលខ្លួនទៅបម្រើក្នុងកងទ័ព ដើម្បីបង្ក្រាបខ្មាំង
សៀម ដែលចូលមករាតត្បាតអាណាខេត្ដខ្មែរ ឯតំបន់ប្រទល់ដែនក្នុងខេត្ដបាត់ដំបង និងសៀមរាប។ បុរសសំរិទ្ធ
ក៏ស្ម័គ្រចិត្ដចូលខ្លួនទៅតាមព្រះរាជតម្រាអំពាវនាវនោះ។ គាត់បានប្រុងប្រៀបរៀបចំខ្លួន និងប្រដាប់ប្រដា មាន
គ្រឿងសាស្រ្ដាវុធ និងអាវតេជៈជាដើមរួចស្រេច លាប្រពន្ធកូនធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅកាន់រាជធានីលង្វែក ដោយដំ​
ណើរថ្មើរជើងទទេ។ លុះទៅដល់លង្វែកហើយ គាត់បានទៅរកជួបមេទ័ព ដើម្បីប្រគល់ខ្លួនគាត់តាមរដ្ឋត្រូវការ។
ឯលោកមេទ័ព កាលបើបានពលរេហ៍ល្មមគ្រប់គ្រាន់ហើយ ក៏តាំងបុរសសំរិទ្ធជាមេទ័ពធំ ឱ្យលើកព្យុះហយាត្រា
ឆ្ពោះទៅបាត់ដំបង ដើម្បីកំចាត់ពួកសត្រូវ។ លុះទៅដល់សមរភូមិ បុរសសំរិទ្ធក៏ចាប់ប្រយុទ្ធយ៉ាងស្វាហាប់ លុះ
ត្រាតែទ័ពសៀមបរាជ័យរត់ខ្ចាត់ខ្ចាយអស់។ ដោយឬទ្ធីតេជៈរបស់បុរស សំរិទ្ធ ទ័ពសៀមក៏បាក់បបខ្លបខ្លាច លែង
ហ៊ានចូលមករុករាតត្បាតទឹកដីខ្មែរតទៅទៀត  ស្រុកក៏បានសាន្ដត្រាណ។  បុរស សំរិទ្ធ ក៏លើកទ័ពមករាជធានី
លង្វែកវិញ ហើយបានទួលព្រះរាជាតាមដំណើរដែលខ្លួនបានទទួលជ័យជំនះលើទ័ពសៀម ហើយសុំព្រះរាជានុ
ញ្ញាតក្រាបទូល ត្រឡប់ទៅស្រុកកំណើតវិញ។ ព្រះរាជាទ្រង់ព្រះរាជានុញ្ញាតតាមការសុំ។ បុរស សំរិទ្ធបានធ្វើដំ​
ណើរត្រឡប់ឆ្ពោះទៅ ស្វាយរៀងវិញ មកដល់ភូមិដូនពេញុក៏ឈប់សំរាកនៅទីនោះ១យប់ ទើបធ្វើដំណើរ តទៅ
ទៀត ទៅដល់ពាក់កណ្ដាលផ្លូវ ក៏ឈប់ស្រាយសំពាយរបស់គាត់មើល។ លុះស្រាយទៅទើបដឹងថា សំពាយនេះ មិនមែនជារបស់គាត់ទេ នៅក្នុងបង្វិចនេះឃើញមានតែសំពត់១ និងផ្លែស្វាយទុំ២-៣តែប៉ុណ្ណោះ។ គាត់ក៏ដឹងថា
បង្វិចនេះច្រឡំក្នុងពេលដែលមកពីច្បាំង ហើយឈប់សម្រាកនៅអង្គរនោះហើយព្រោះពេលនោះមានការច្រឡូក
ច្រឡំគ្នាខ្លះ ហើយផ្លែស្វាយនេះទៀត ក៏ជាផ្លែស្វាយដែលបានពីអង្គរដែរ។ បុរសសំរិទ្ធក៏ខំរូតរះធ្វើដំណើរទៅដល់
លំនៅ អាត្មាដោយសុខសាន្ដ។ កាលដែលបានទៅដល់ហើយប្រពន្ធគាត់បានយកគ្រាប់ស្វាយដែលទុំរលួយសាច់
អស់នៅក្នុងបង្វិចគាត់ ទៅកប់ដាំនៅជាយរបង មិនយូរប៉ុន្មានស្វាយក៏ដុះឡើងបែកមែកធាង មានផ្កាផ្លែជាហូរហែ
រៀងមក។ ស្វាយនេះអ្នកស្រុក នាំគ្នាហៅថា «ស្វាយអង្គរ» ព្រោះជាពូជស្វាយបានមកពីអង្គរ ប៉ុនែ្ដតៗមកពាក្យ
«អង្គរ» ហៅកាត់ខ្លីមកនៅត្រឹម«អង្គ» បានជាជាប់ពាក្យថា «ស្វាយអង្គ» ដល់សព្វថ្ងៃ។ ខាងក្រោយមកបុរសសំរិទ្ធ
និងភរិយាក៏ស្លាប់បាត់ទៅ នៅតែតំណកូនចៅរបស់គាត់។ កូនចៅនេះខ្លះក៏ទៅនៅឯនោះ ខ្លះក៏ទៅនៅឯនេះ បែក​​
គ្នាទៅនៅតាមប្ដីតាមប្រពន្ធ លុះយូរៗទៅទីភូមិរបស់គាត់នេះ ក៏លែងមានមនុស្សនៅ។ អ្នកស្រុកក៏នាំគ្នាសាងជា
វត្ដអារាមមួយឡើង ដាក់នាមថា «វត្ដស្វាយអង្គ» ដោយមានលោកគ្រូចៅអធិការជាអ្នកគ្រប់គ្រង ព្រមទាំងមាន
ភិក្ខុ-សាមណេរគង់នៅជា ច្រើន។ កន្លងមកទៀតដោយមានការទទើសទទែងក្នុងទីវត្ដផង មានសត្វស្លាបផ្សេងៗ
ទុំនៅលើដើមស្វាយនោះ នាំឱ្យមិនស្អាតផង មានការខ្វះខាតគ្រឿងសេនាសនៈផង លោកគ្រូចៅអធិការក៏ឱ្យភិក្ខុ-
សាមណេរ កាប់រលំដើមស្វាយនោះ   តែដោយឫទ្វដើមស្វាយធំនោះ   ភិក្ខុ-សាមណេរកាប់ ១ថ្ងៃ បានតែពាក់​
កណ្ដាល​​ដើម នៅសល់ប៉ុន្មាននឹងកាប់ថ្ងៃខាងមុខទៀត លុះព្រឹកឡើងស្រាប់តែស្នាមកាប់ទាំងប៉ុន្មាន ដែលបាន
កាប់ខ្លះទៅហើយនោះក៏ដុះសាច់ ដុះសំបកគ្រប់ជិតដើមវិញ។ គួរឱ្យអស្ចារ្យណាស់ លោកគ្រូក៏ឱ្យលោក ភិក្ខុ-សា​
មណេរកាប់ទៀត។ កាប់១ថ្ងៃ ទល់ល្ងាច ដោយខំយ៉ាងណាក៏បានត្រឹមតែពាក់កណ្ដាលដើម លុះព្រឹកឡើង ឃើញ​​
ដុះសាច់ ដុះសំបកដូចដើមដដែលទៀត។ លោកគ្រូចង់ទាល់គំនិត។ ថ្ងៃមួយលោកបានឱ្យភិក្ខុ-សាមណេរយ៉ាង
ច្រើន ដោយមានពូថៅនឹងដឹងគ្រប់ដៃ ហើយលោកប្រាប់ថា នាំគ្នាកាប់ឱ្យរលំក្នុងថ្ងៃនេះឱ្យហើយស្រេចតែម្ដង។
ដើមស្វាយទ្រាំមិនបាននឹងពូថៅ-ដឹងច្រើនពេកក៏រលំ។ រលំហើយ ស្លឹកវាក៏មិនស្រពាប់ស្រពោនទៀត បែរទៅជា
ដុះមែកខ្នែងចេញផ្លែផ្កា ដូចធម្មតា។ នៅពេលយប់គេឮសូរតែសព្ទភ្លេងពិណពាទ្យ ប្រគុំយ៉ាងលន្លងលន្លោច ធ្វើឱ្យ
អ្នកស្រុកស្ងើចអស្ចារ្យ មិនយូរប៉ុន្មាន លោកគ្រូចៅអធិការក៏កើតជំងឺឈឺជាខ្លាំង រវើរវាយរហូតដល់ក្លាយទៅជាឆ្កួត
វង្វេងអស់។ ចំណែកភិក្ខុ-សាមណេរ កាលបើឃើញហេតុអស្ចារ្យដូច្នេះ ក៏រត់ចោលអារាមនោះអស់ទៅ។ ឧបា​-
សក ឧបាសិកា ក៏នាំគ្នាទៅកសាងវត្ដថ្មីទៀតនៅចម្ងាយប្រមាណជា១គ.ម អំពីវត្ដស្វាយអង្គ ចាស់នេះ ដែលសព្វ
ថ្ងៃគេឱ្យឈ្មោះថា «វត្ដស្វាយផ្អែម » វិញ។ ឯកន្លែងវត្ដចាស់នោះវិញ សព្វថ្ងៃនៅមានដើមស្វាយ ជំនាន់ក្រោយៗ
មក និងដើមឈើព្រមទាំងកូនឈើឯទៀតៗ ជាច្រើនដុះស៊ុបទ្រុបទៅវិញ។ រឿងរ៉ាវនេះហើយជាប្រភព នៃបុរាណ
ដ្ឋានទាំងនេះ តាមបែបរឿងព្រេងតែ បើសង្កេតតាមប្រវត្ដិទីកន្លែងផ្ទាល់ទៅវិញ ឃើញពាក្យថា «អង្គ» នេះពុំសម
ក្លាយមកពីពាក្យអង្គរទេ គឺមកពីទិនេះជាសរណដ្ឋានបុរាណ ខាងសាសនាព្រាហ្មណ៏ ដោយមានសាងជាសិវលិង្គ
តម្កល់ធ្វើជាវត្ថុសក្ការៈក្នុងគ្រានោះ។ សីវលិង្គនេះហើយដែលអ្នកស្រុកហៅថា «អង្គ» បានជាក្រោយៗមក គ្រា
ដែល យើងវិលត្រឡប់មកគោរពព្រះពុទ្ធសាសនាវិញ ទីសក្ការៈរបស់លទ្ធិព្រាហ្មណ៏ទាំងអម្បាលនេះ ក៏ត្រូវផ្លាស់
ប្ដូរជាអារាម ពុទ្ធសាសនាទៅវិញ តែនៅសល់ជាប់ឈ្មោះទីនោះៗថា «អង្គៗ» រហូតមកដូចនេះដែរ ដូចជាអង្គប្រា​
សាទ អង្គប្រិយ អង្គស្នួល។ ល។

(សម្រង់ពីសៀវភៅប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ)

រឿង ភូមិស្ដីបិតមាស

នៅក្នុងឃុំត្រញំងឬស្សី ស្រុកកំពង់ស្វាយ ខេត្ដកំពង់ធំ មានភូមិមួយឈ្មោះភូមិស្ដីបិតមាស តាំងនៅតាមមាត់
ស្ទឹង។ បានជាមាននាមភូមិស្ដីបិតមាស ដោយមានរឿងព្រេងដំណាលថាៈ កាលកន្លងយូរអង្វែងឆ្នាំមកហើយមាន
មេ ធ្នោះមួយគ្រួគឺប្ដីប្រពន្ធ និងកូនក្រមុំមួយមានរូបស្រស់ឆើតឆាយ សំចតនៅព្រែកធ្វើនេសាទនៅក្បែរខ្ទមអ្នក​តា​​​​
ជាដើមស្ដី។ ការនេសាទរបស់មេធ្នោះនេះ ចេះតែចម្រើនរៀងរាល់ឆ្នាំ រហូតទាល់តែបានក្លាយទៅជាអ្នកមានទ្រព្យ​​​
សម្បតិ្ដ  ស្ដុកស្ដម្ភដោយរបរនេសាទរបស់ខ្លួន ។  តំបន់នោះជាតំបន់មានមូសច្រើនអនេក ថ្ងៃមួយនៅពេលទៀប​​
យប់ មេធ្នោះបានជួបជុំនិងគ្រួសារខ្លួនផងនិងកូនឈ្លួលខ្លួនផង ក៏និយាយទៅកាន់កូនឈ្នួលជាពាក្យនិយាយលេង
ថាៈ ក្នុងបណ្ដាអ្នកទាំង អស់គ្នាមាននរណាហ៊ានដេក ហាលមូស​ ១យប់ទេ ។ ពេលនោះ មានកូនឈ្នួលកំលោះ
ម្នាក់​ប្រកបដោយរូបឆោម និងប្រាជ្ញាឈ្លាសវៃ បានឆ្លើយទទួលខ្លួនថា ខ្ញុំហ៊ានបើខ្ញុំដេកហាលមូស១យប់បាន តើ
លោកដង្ខៅឱ្យអ្វីខ្ញុំ?។ មេធ្នោះបែបអន់ចិត្ដក៏ និយាយតបវិញថា ៖ «អាចោលម្សៀតឯងចេះតែអួតគេ និយាយសួរ
ឯណានោះ ក៏ឯងនិយាយរ៉ាប់រងដែរ»។ កូនឈ្នួលកំលោះនោះក៏និយាយតបវិញថា «បើខ្ញុំអួតនោះ​ សូមឱ្យដង្ហៅ
ភ្នាល់ជាមួយខ្ញុំទៅ ហ៊ានដាក់អ្វីក៏ហ៊ានដាក់ដែរ»។ដង្ខៅរឹតខឹងនិយាយថា«អញដាក់របស់ទ្រព្យដែលអញមានទាំង​​
អស់ អញចុះចេញតែខ្លួនទេ ឱ្យតែឯងហ៊ានឱ្យ អញចងឯងទុកហាលមូស១យប់ទាល់ភ្លឺ ចុះបើឯងពុំហ៊ាន ឬទ្រាំ
មិនបានវិញ តើឯងសុខចិត្ដនៅបម្រើធ្វើខ្ញុំអញអស់មួយជីវិតឬ?» កូនឈ្នួលឆ្លើយថាខ្ញុំសុខចិត្ដធ្វើ តែបើដង្ខៅសុខ
ចិត្ដ ត្រូវឱ្យកូនក្រមុំដង្ហៅមកខ្ញុំទៀតផង កាលបើខ្ញុំឈ្នះ។ ដង្ខៅថា «អញសុខចិត្ដមិនខ្លាចទេ បើដូច្នេះត្រូវពពួក
កម្មករទាំងអស់ ចាប់វាចងមកភ្លាមឱ្យជាប់នឹងដើមស្ដីក្រោយខ្ទមអ្នកតានេះចុះ អញសុខចិត្ដហើយ អញចង់ឈ្នះ
អានេះម្ដង កម្មករទាំងអស់គ្នាត្រូវជួយធ្វើបន្ទាល់អញផង»។ កូនឈ្នួល នោះក៏សុខចិត្ដឱ្យគេចងភ្ចាប់និងដើមស្ដី។

​​    ដល់គេទាំងអស់គ្នាត្រឡប់មកលំនៅវិញ កូនឈ្នួលកំឡោះនោះក៏បន់ស្រន់ អ្នកតាដែលនៅទីនោះថា «សូមឱ្យ
លោកតាជួយខ្ញុំផង ខ្ញុំបានជាភ្នាល់ជាមួយដង្ខៅធ្នោះទៅហើយ សូមកុំឱ្យមានមូសខាំខ្ញុំឱ្យសោះ សូមឱ្យខ្ញុំបានរស់​​
ជីវិត ហើយឱ្យបានកូនក្រមុំមេធ្នោះ និងមានទ្រព្យសម្បតិ្ដ បើបានដូចប្រាថ្នាមែន ខ្ញុំសន្យាថានឹងទិញមាសបិទដើម
ស្ដីនេះ តាំងពីគល់រហួតដល់ចុង ហើយធ្វើខ្ទមគ្រឿងឈើប្រក់ក្បឿង ថ្វាយលោកតាទៀតផង»។ ចំណែកមេធ្នោះ
នឹក​ថា អាកូនឈ្នួលដែលវាហ៊ានឱ្យចងហាលមូសនេះ មុខជានឹងស្លាប់ដោយមូសខាំ ដោយខ្សោះឈាមមិនខាន​។
តែបើវាទ្រាំមិនបាន វាហៅឱ្យស្រាយពាក់កណ្ដាលអាធ្រាតនោះ វាមុខជានៅធ្វើខ្ញុំបម្រើអញអស់មួយជីវិត មិន
ខាន។ នៅពេលយប់នោះអ្នកតាដើមស្ដី លេងបៀចាញ់អ្នកតាឯទៀត យកមូសទៅសងគេអស់ មូសដែលធ្លាប់តែ
មានដូច គេបាចអង្កាមក្លាយទៅជាស្ងាត់់ឈឹង ឥតសេសសល់បន្ដិចបន្ដួចឡើយ ហើយឈ្នួលនេះទៀតក៏គ្មានមូស
ខាំបន្ដិចសោះដែរ ដោយហេតុតែវាមាននិស្ស័យត្រូវជាគូរព្រេងជាមួយនិងកូនក្រមុំមេធ្នោះ ហើយត្រូវវាឡើងធ្វើជា​​
អ្នកមានផង។ លុះភ្លឺឡើងដង្ខៅធ្នោះ និងកូនឈ្នួលឯទៀតនឹកថា «អាកូនឈ្នួលដែលចងនៅដើមស្ដីនោះវាស្លាប់
ស្រេចទៅហើយ» ក៏បបួលគ្នាដើរទៅមើល ស្រាប់តែឃើញអានោះសើចដាក់ដង្ខៅ និងកូនឈ្នួលឯទៀតទៅវិញ។
ពេលនោះអ្នកឃើញទាំងប៉ុន្មានក៏កោតស្ងប់ស្ងែង ខ្លាចអំណាចកូនឈ្នួលនោះគ្រប់ៗគ្នា។ ដង្ហៅនឹកអស់សង្ឃឹម និ​
យាយនិងកូនឈ្នួលឯទៀតថា «កិច្ចសន្យាដែលអញនិយាយគ្នាពីល្ងាចនោះ ឥឡូវទុកជាកូនឈ្នួលនេះឈ្នះអញ
ហើយ ត្រូវអញលើកទ្រព្យសម្បតិ្ដ និងកូនក្រមុំអញផ្សំផ្គុំឱ្យវា» ។ ក្នុងថ្ងៃដដែលនោះមេធ្នោះឱ្យកាប់ជ្រូក មាន់ទា
ធ្វើស្បៀងអាហាររៀបការកូនឈ្នួល និងកូនក្រមុំរបស់ខ្លួន រួចប្រគល់ទ្រព្យសម្បត្ទិ និងមុខរបរដង្ខៅ ឱ្យកូនប្រុស
ស្រី​កាន់កាប់តទៅ។ ដង្ខៅនោះក៏នាំប្រពន្ធ ចុះចេញទៅនៅលំនៅដើមវិញ។ ដង្ខៅធ្នោះថ្មី (ប្ដីប្រពន្ធ) និយយគ្នាថា
«យើងត្រូវឱ្យគេទិញមាសសន្លឹកមកបិទដើមស្ដី ហើយធ្វើខ្ទមឱ្យលោកតា តាមតែបងបានបន់ស្រន់បួងសួង»។លុះ
​​​ធ្វើស្រេចហើយអ្នកតាទីនោះ ក៏មានឫទ្ធានុភាពពូកែ ហើយមិនត្រឹមតែមេធ្នោះប៉ុណ្ណោះទេដែលគោរព ទោះបីអ្នក
ស្រុកឬអ្នកដំណើរតាមដងស្ទឹង ក៏គោរពអ្នកតានោះយកជាទីពឹងពំនាក់ដែរ។ អ្នកតានោះក៏មានឈ្មោះថា «អ្នកតា
ដើមស្ដីបិតមាស» តាំងពីត្រឹមនោះមក។ តែសម័យឥឡូវនេះ ដើមស្ដីនោះងាប់បាត់ទៅហើយ ឯខ្ទមដែលមេធ្នោះ
ធ្វើនោះ ក៏ពុកបាក់បែកបាត់ទៅហើយដែរ នៅសល់តែកន្លែងដើមស្ដី នឹងខ្ទមអ្នកតាប្រក់ស្បូវប៉ុណ្ណោះ។ព្រោះហេតុ​
ដូចរៀបរាប់នេះ បានជាភូមិនៅតាមមាត់ស្ទឹងក្បែរខ្ទមអ្នកតាទាំងអស់ បានជាប់ឈ្មោះថា «ភូមិដើមស្ដីបិតមាស»
ហៅក្លាយមកត្រឹមតែ «ភូមិស្ដីបិតមាស» ជាប់រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះឯង។

(សម្រង់ចេញពីសៀវភៅប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ) 

រឿង ត្រពាំងបឹងតេ

នៅឃុំសង្កែសាទម ស្រុកថ្ពង​ ខេត្ដកំពង់ស្ពឺ មានត្រពាំងមួយអ្នកស្រុកហៅថា «ត្រពាំងបឹងតេ»។​ ត្រពាំង នេះ
មានផលក្ខណៈប្លែកដែលនាំឱ្យអ្នកស្រុកជិតខាង និងអ្នកដំណើរណាដែលបានទៅដល់ទីនោះ ចាប់អារម្មណ៏គ្រប់
ៗគ្នា។ ទំហំត្រពាំង មិនជាធំប៉ុន្មានទេ ប្រមាណជាមាត់រង្វះ​ ១០០ ម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះ។ មាត់ត្រពាំងជុំវិញ មានកក់ដុះ
ខ្នាន់ខ្នាប់ ពុំដែលមានសត្វធាតុណាមួយចូលទៅស៊ីរុករានឡើយ ឯដីត្រង់កក់ដុះនោះមានសភាពទន់ជ្រាយល្មម
ដើរបានឥតផុងជើងទេ តែទៅដល់កណ្ដាលត្រពាំងបែរជាមានត្រឹបមួយដុំ ដុះស្មៅខ្លះ កក់ខ្លះ ហើយដីនោះជាភក់
មមោកស្មោះ។ បើគេ ចង់ឆ្លងត្រឹបនោះ ទាល់តែយកឈើវែងៗដាក់គងរួចដើរសួរពីលើឈើនោះទើបបាន។ មាន
អ្នកស្រុកនិយាយបន្ថែមទៀតថា កាលជំនាន់បារាំងនៅជាអាណាព្យាបាលប្រទេសខ្មែរ កាលនោះបារាំងទៅពិនិត្យ
មើលប្រុងនឹងធ្វើស្ពានឆ្លង ហើយបុកសសរស្ពានចំកណ្ដាលត្រពាំង។ ពេលនោះ គេឃើញមានផ្សែងហុយៗចេញ
ពីត្រឹបនេះមក។ លុះគេពិនិត្យ សង្កេតក្នុងត្រឹបកណ្ដាលនេះ ឃើញមានថ្មខាងក្នុងពណ៌សក្បុស ហើយនៅចន្លោះ
ៗថ្មនោះមានទឹកថ្លាហូររហែងៗចេញ ពីរន្ឋថ្មផង។ គម្រោងការស្ថាបនាស្ពានពីជំនាន់នោះ ក៏ពុំបានសំរេចឡើយ។ 

ដោយឃើញមានលក្ខណះប្លែក ហើយជាធម្មតានៅស្រុកខ្មែរយើង តែមានទីកន្លែងប្លែកៗយ៉ាងនេះ ប្រាកដជា​មានរឿងព្រេងនិទានប្រចាំទីកន្លែងនោះជាមិនខាន ហេតុនេះក្រុមជំនុំទំនៀមទំលាប់ខ្មែរ ដែលត្រូវរាវរកឯកសារ
តម្កល់ទុក ក៏បានអំពាវនាវស៊ើបសួររករឿងព្រេង ស្ដីពី ត្រពាំងបឹងតេនេះឡើង។ ជាភ័ព្វល្អលោក ខា ញ៉ុញ ស្នង
ការក្រុមព្រះនរគរបាលជាតិ លោកបានយកចិត្ដទុកដាក់ ជួយរាវរករឿងនោះផង ព្រោះលោកធ្លាប់ទៅឃើញផ្ទាល់
នឹងភ្នែក កាលដែលលោកទៅបំពេញមុខការនៅខេត្ដកំពង់ស្ពឺ។ មិនយូរប៉ុន្មានលោកយកប្រដាប់ថតសម្លេងមួយ
មកចាក់ជូនក្រុមជំនុំស្ដាប់ ដែលលោកបានថតសំលេងរបស់លោក ទូច-វ៉ាន់ ភ្នាក់ងាររបស់ក្រុមព្រះនគរបាលក្រុង
កំពង់ស្ពឺ និទានជាហូរហែរអំពី រឿងព្រេងនិទាននេះ។ ដំបូងលោក ទូច វ៉ាន់ បញ្ជាក់ពីពេលវេលាថា កាលនោះ
លោកត្រូវបានរាជការខេត្ដ ចាត់ឱ្យទៅបំពេញបេសកម្មតាមស្រុកនានាក្នុង ខេត្ដកំពង់ស្ពឹ ជាមួយដំណើរពិនិត្យការ
នៃលោកប្រមុខខេត្ដ។ ពេលយប់មួយនៅសំណាក់ឃុំសង្កែសាទម លោកក៏បាន ទៅសួរអ្នកស្រុកដែលបានមក
ចោមរោមថា ពូ មីង ណាចេះចាំរឿងរ៉ាវអ្វី សុំនិទានមកចែកចាយគ្នាស្ដាប់កែអផ្សុក។ កាលនោះមានតាម្នាក់អាយុ
៧០បា្លយបានឆ្លើយថា គាត់ចេះរឿងត្រពាំងបឺងតេ ព្រោះគាត់ធ្លាប់ស្ដាប់ម្ដាយគាត់ និទាន ពីដើមមក។ រឿងនោះ
មានសេចក្ដីសង្ខេបដូចតទៅនេះ ៖ កាលពីបុរាណព្រេងព្រឺទ្ឋយូរយារណាស់មកហើយ មានសេដ្ឋីម្នាក់មានទ្រព្យ
យ៉ាងស្ដុកស្ដម្ភ មានភូមិកររស់នៅត្រពាំងបឺងតេនេះ។ សេដ្ឋីទាំងពីរនាក់ប្ដីប្រពន្ឋពិតមែនតែមានសម្បតិ្ដ ប៉ុន្ដែមាន​ចិត្ដកំណាញ់ពន់ពេកណាស់។ ភោគសម្បតិ្ដចូលមកទាំងអម្បាលម៉ាន មិនងាយចំណាយឱ្យរបេះទៅវិញទេ ទោះ
បីជាការចំណាយនោះ ជាការចំណាយចាំបាច់ក៏ដោយ ហើយពុំសូវចេះយោគយល់មុខអ្នកក្រខ្សត់ទាំងឡាយផង
។ សេដ្ឋីមាន កូនពីរនាក់ ប្រុសបង ស្រីប្អូន ដែលជាទីពេញចិត្ដណាស់ ទៅណាមកណាម្ដងៗមានរទេះពិសេស
ដែល​​បិទ មាសដាំពេជ្រដាំត្បូងភ្លឺឆ្អិនឆ្អៅ ជាហេតុនាំឱ្យអ្នកស្រុកទូទៅនឹកស្ងើចដល់ភោគសម្បតិ្ដសេដ្ឋីនោះពន់
ពេកណាស់ មានមនុស្សជាបរិវារ​ ៥០០នាក់ ព្រមទាំងគោ រទេះសេះ ដំរី៥០០ មួយមុខៗជាធនធានផង នៅក្នុងស្រះខាងក្រោយផ្ទះ ដែលទឹកថ្លាឆ្វេងសំរាប់ជាទីសំរាកលំហែរទុក្ខនៃគ្រួសារនេះ មានចិញ្ចឹមក្រពើមួយយ៉ាងធំ។
ប្របមាត់ស្រះដីទួលមួយ កន្លែងដែលជាទីតាំងខ្ទមអ្នកតារក្សាក្រពើរក្សាភូមិករនោះទាំងមូល។ គ្រួសារសេដ្ឋីកី្ដ
គ្រួ សារអ្នកព្រៀងលានជិតខាងក្ដី រមែងមកបែរបន់អ្នកតានេះ ឱ្យបានសម្រេចសមប្រាថ្នារៀងៗខ្លួន។ ថ្ងៃមួយ
សេដ្ឋីនិយាយពិគ្រោះនិងភរិយាថាៈ ឱភាណអើយ! កូនប្រុស កូនស្រីយើងធំល្មមមានគូស្រកររៀងខ្លួនហើយ
ប៉ុនែ្ដខ្ញុំគិតទៅឃើញថា បើយើងទៅដណ្ដឹងកូន អ្នកដទៃមកផ្សំផ្គុំនឹងកូនប្រុសយើង ឬកូនស្រីយើងជាគូនឹងកូន
អ្នកដទៃទៅឃើញថា យើងពិតជាលំបាកខាតបង់ ចែករំលែកទ្រព្យសម្បត្ដិជាមិនខាន។ ហេតុនេះ កុំឱ្យលំបាក
គួរតែយើងរៀបផ្សំផ្គុំកូនស្រីកូនប្រុសយើងទាំងពីរជាប្ដីប្រពន្ឋ តែម្ដងទៅ ដើម្បីនៅថែទាំសម្បត្ដិយើងតទៅ។ កាល
បើប្រពន្ឋបានស្ដាប់ប្ដីហើយ សមនឹងចិត្ដមច្ចរិយៈកំណាញ់របស់គាត់ផងក៏ព្រមព្រៀងតាមប្ដី ហើយក៏ចាត់ការធ្វើ
រោងក្រសាលអញ្ជើញភ្ញៀវជិតឆ្ងាយ មកក្នុងពិធីអាពាព៍ពិពាហ៍កូនប្រុសស្រីនេះ។ កាន់តែជិតដល់ថ្ងៃ់ណាស់ហើយ
ប្រពន្ឋសេដ្ឋីនឹកស្ដាយប្រាក់កាសដែលនឹងចំណាយទិញ ម្ហូបអាហារក្នុងពេលរៀបចំការកូន ទើបគាត់នឹកឃើញគំ
និតមួយនិយាយពិគ្រោះទៅវិញថា៖ ឱភាណអើយ!! ក្នុងពេលរៀបការកូនយើងនេះ ខ្ញុំសា្ដយប្រាក់កាសទិញម្ហូប
អាហារណាស់ បើយើងកាប់គោ ក្របីក៏ឃើញថានឹងខាតបង់សត្វដែលជួយធ្វើការរកស៊ីយើង។ ដូច្នេះខ្ញុំយល់ថា
បើយើងសម្លាប់ក្រពើដែលយើងចិញ្ចឹមនៅក្នុងស្រះក្រោយផ្ទះ យកវាមកធ្វើជាម្ហូបលៀងភ្ញៀវវិញ ខ្មុំយល់ថាមិន
ខាតបង់ឡើយ ព្រោះក្រពើសព្វថ្ងៃគ្មានបានរកស៊ីអ្វីយើងទេ។ សេដ្ឋីឮពាក្យប្រពន្ឋនិយាយដូច្នេះ ពេញចិត្ដណាស់
ទើបម្នី​ម្នាចាត់ឱ្យសំលាប់ក្រពើធ្វើអាហារទទួលភ្ញៀវ។ យប់មួយនាងតីយល់សប្ដិឃើញ អ្នកតារក្សាក្រពើមកប្រាប់
ថា «តីឯងកុំស៊ីការកូនសេដ្ឋីឱ្យសោះណា! ព្រោះការនេះគេកាប់ក្រពើយកសាច់លៀងភ្ញៀវ ហើយតីឯងចាំមើលចុះ
អ្នកណាស៊ីការនេះខ្លះ នឹងឃើញទាន់ ហន់ភ្លាមជាមិនខាន»។ នាងតីភ្ញាក់ឡើងរួចសញ្ជឹងគិតតែម្នាក់ឯង។ លុះដល់
ថ្ងៃគេរៀបការគគ្រឹកគគ្រេង មានភ្ញៀវជិតខាងមកអ៊ូអរ នាងតីគេចវេះចេញពីផ្ទះបាត់ទៅ។ ពេលកំពុងស៊ីផឹកអ៊ូអរ
ជួបជុំគ្នានោះ ស្រាប់តែព្រះធរណីស្រុតទាំងផែន ចំត្រង់ផ្ទះសេដ្ឋី ដែលកំពុងការកូនលិចបាត់អស់។ នាងតី កាល
បើឃើញហេតុអស្ជារ្យដូច្នេះ នាងព្រួយចិត្ដរលឹកអាល័យដល់ចៅហ្វាយក្មេងៗទាំងពីនាក់ ដែលធ្លាប់មានចិត្ដស
ន្តោសមេត្ដាដល់ខ្លួនកាលមុនរៀងមក។ ស្វាងពីសោកសៅហើយ នាងនឹកដល់គុណអ្នកតាដែលបានមកប្រាប់
នាងឱ្យជៀសផុតគ្រោះថ្នាក់។ ម្ល៉ោះហើយនាងក៏កោរសក់ថ្វាយអ្នកតា ជាការតបស្នងសងគុណអ្នកតាវិញ។ មុន
នឹងកោរ នាងចុះទៅក្នុងស្រះ កក់សក់ឱ្យជោក គឺស្រះជាលំនៅរបស់ក្រពើប្របនឹងខ្ទមអ្នកតា។ ហេតុនេះហើយ
ទើបបានជា ស្រះនេះសព្វថ្ងៃអ្នកស្រុកហៅថា «ត្រពាំងកក់» គឺជាត្រពាំងដែលនាងតីកក់សក់។ រូចនាងឡើងទៅ
លើទួលកោរសក់ទៀត បានជាទួលនោះគេឱ្យឈ្មោះថា «ទួលកោរសក់ នាងតី» ដែលក្លាយមកថា «ទួលកោរ
នាងតីៗ» ជាប់រហូតមក សព្វថ្ងៃ។ ដោយនឹកអាល័យម្ចាស់ស្រី-ប្រុស ពុំមានភ្លេច នាងតីក៏ទៅតាំងលំនៅក្បែរកន្លែង
ព្រះធរណីស្រូបផ្ទះសេដ្ឋី ដែលស្រុតទៅជាត្រពាំងធំមួយ គឺជាត្រពាំងដែលគេហៅថា «ត្រពាំងបឹងតេ» សព្វថ្ងៃ
នេះ។ មិនយូរប៉ុន្មានមានបុរស ម្នាក់មកទាក់ទងស្ដីដណ្ដឹងនាងតីធ្វើជាប្រពន្ធ បាននៅជាមួយគ្នាជាសុខសាន្ដ
ប្រកបរបរដំណាំដាំដុះផ្សេងៗ។ ដល់នាងតី មានផ្ទៃពោះបាន ៦ខែ បុរសនោះក៏នឹកឃើញការនឿយណាយក្នុង
កងទុក្ខនាលោកិយ៏ ក៏លួចរត់ចោលប្រពន្ធទៅបួស ធ្វើជាអ្នកសច្ចំនៅឯភ្នំខ្ចោល។ ចំណែកនាងតី នាងនៅតែម្នាក់
ឯង រហូតដល់គ្រប់ខែហើយក៏សម្រាលបានកូនប្រុសមួយ។ វេលាប្រសូត្របុត្រ អ្នកភូមិជិតខាងមកជួយអបអរ
សាទរ ក៏សន្មត់នាមកូនប្រុសនេះថា “បុត្ដកុមារ”។ កាលបើចម្រើន វ័យបាន១៣ឆ្នាំ បុត្ដកុមារចេះតែសួររកឪពុក
លុះសួរញឹកញាប់ពេក ម្ដាយក៏ប្រាប់តាមត្រង់ថា «ឪពុកឯងទៅបួស ចម្រើនភាវនាឯភ្នំខ្ចោលនោះទៅហើយ បើ
ឯងចង់ឃើញត្រូវដើរស្វែងរកក្នុងព្រៃនោះ កាលបើឃើញហើយ ឯងត្រូវ លើកពីរឿងដើមរបស់ម្ដាយនៅពេល
ដែលជួបនឹងឪពុកឯងកាលពីដំបូងនោះប្រាប់ឱ្យហូរហែរទើបស្គាល់»។ នាងនិយាយរឿងដើមប្រាប់កូនសព្វគ្រប់
ហើយ កូនក៏លាចេញទៅ។ បុត្ដកុមារស្វែងរកឪពុកអស់ពេលយ៉ាងយូរក្នុងព្រៃ ទើបបានប្រទះឃើញតាបសមួយ
អង្គ គង់ភាវនានៅក្រោមដើមឈើលើផែនថ្មមួយផ្ទាំងធំ។ កុមារថ្វាយបង្គំហើយក៏រ៉ាយរ៉ាប់ សព្វគ្រប់ ឱ្យតាបសស្ដា
ប់។ តាបសមិនទាន់ជឿថាកូនទេ ក៏អធិដ្ឋានថា “ប្រសិនបើកុមារនេះជាកូនខ្ញុំមែន កាលណាខ្ញុំ ទះកុមារមួយដៃ
ទៅសុំឱ្យកុមារអណែ្ដតមកលើស្មាខ្ញុំ។ ថាហើយតាបសយកដៃស្ដាំទះទៅ ស្រាប់តែកុមារអណែ្ដតមកនៅលើស្មា
ឆ្វេងដូចសេចក្ដីប្រាថ្នា ទើបតាបសជឿថាជាកូនខ្លួនពិតតាំងពីនោះមក។ តាបសចាប់បង្រៀនវិជ្ជាសិល្ប៍សាស្រ្ដ
ដល់កូនជារៀងរាល់ថ្ងៃ លុះប្រមាណជាច្រើនឆ្នាំតមក កូនក៏សុំលាឪពុកទៅរកម្ដាយវិញ ឪពុកគ្មានអ្វីជាប្រសើរ
ទុកជា កេរឡើយ មានតែគ្រាប់ត្រសក់បីគ្រាប់ហុចទៅឱ្យកូន ហើយផ្ដាំថា «គ្រាប់ត្រសក់បីគ្រាប់នេះ» នឹងផ្ដល់កិត្ដិ្ដ
យសយ៉ាងធំឱ្យកូននៅពេលខាងមុខជាប្រាកដ ដល់កូនដាំទៅហើយបានជាផ្លែដំបូង ត្រូវតែបេះផ្លែនេះយកទៅ
ថ្វាយសេ្ដចកុំខាន ឯកន្លែងដាំត្រូវដាំនៅមាត់ត្រពាំង ដែលជាលំនៅដ្ឋានរបស់ម្ដាយឯង ហើយត្រូវសន្មត់កន្លែង
នោះថា «បឹងតីៗ» តាម ឈ្មោះម្ដាយឯងរហូតទៅ។ កុមារថ្វាយបង្គំឪពុកបីដង លាធ្វើដំណើរចេញទៅរកម្ដាយ
ដែលកាន់តែចាស់ ហើយក៏ប្រាប់ម្ដាយឱ្យសន្មត់នាមត្រពាំងក្បែរផ្ទះនេះហៅថា បឹងតីៗ តាមបណ្ដាំពុកបានជា
សព្វថ្ងៃនេះ ក្លាយទៅជា «បឹងតេ» ទៅវិញ។ រឿងរ៉ាវដើមនៃបឹងតេ មានតែប៉ុណ្ណេះឯង គឺកើតមកពីបណ្ដាំតាបស
ឬសី សន្មត់តាមឈ្មោះនាងតី ដែលជាអ្នកស្ថិតនៅមាត់ត្រពាំង គឺជាកន្លែងដែលព្រះធរណីស្រុត ស្រូបយកពួក
សេដ្ឋីទ្រឹស្មូរខុសប្រពៃណី នេះឯង។

(សម្រង់ចេញពីសៀវភៅប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ)

រឿង សួស្ដី និងអពមង្គល

សម័យ​មួយ​សិរី​សួស្ដី និង អព្វ​មង្គល​ជួប​និយាយ​គ្នា អព្វមង្គល​សួរ​ទៅ​សិរី​សួស្ដី​ថា «លោក​មាន​រិទ្ធ​អំណាច​ដូចម្ដេច​ខ្លះ ?» ។ សិរី​សួស្ដី​ប្រាប់​ទៅ​អព្វ​មង្គល​ថា៖រិទ្ធ ​អំណាច​អញ​ជា​សិរី​សួស្ដី​នេះ​ខ្លាំង​ពូកែ​ណាស់ សូម្បី​តែ​មនុស្ស​ខ្ញុំ​គេ គេ​ស្អប់​គេ​មិន​មេត្តា តែ​អញ​ទៅ​ស្ថិត​កាលណា​ឲ្យ​អ្នក​ខ្លះ​ស្នេហា ទំនុក​បម្រុង​ទាល់​តែ​បាន​រាជ​សម្បត្តិ ។

ឯ​សិរី​សួស្ដី​សួរ​ទៅ​អព្វ​មង្គល​ថា «រិទ្ធ​អំណាច​ឯង​ដូចម្ដេច​ខ្លះ ?» ។ អព្វ​មង្គល​ឆ្លើយ​ថា «រិទ្ធ​អំណាច​ខ្ញុំ​នេះ បើ​ស្ថិត​នៅ​ឈ្មោះ​ណា​បណ្ដាល​ឲ្យ​គេ​ស្អប់​គេ​ខឹង ខូចខាត​សម្បត្តិ​ទ្រព្យ​វិនាស​អន្តរាយ សូម្បី​តែ​បាន​រាជ​សម្បត្តិ​ហើយ ក៏​គង់​ថ្លោះ​ធ្លោយធ្លាក់​ខ្លួន​ទៅ​ជា​ខ្ញុំ​គេ​បាន» ។ អព្វ​មង្គល​ចង់​ដឹង​រិទ្ធិ​សិរី​សួស្ដី​ក៏​ប្រាប់​ថា «ខ្ញុំឃើញ​ខ្ញុំ​សេដ្ឋី​ម្នាក់​ឈ្មោះ អាតុល សេដ្ឋី​ប្រើ​ឲ្យ​ឃ្វាល​គោ​ក្របី សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ​សេដ្ឋី​ខឹង​នឹង​អាតុលជេរ​វាយ​តែ​សព្វ​ថ្ងៃ​ថា ពុំ​មើល​ថែ​រក្សា​ក្របី​ឲ្យ​ស្គម​អស់។ ខ្ញុំ​ចង់​ឲ្យ​លោក​សិរិ​សួស្ដី​ទៅសណ្ឋិត​នៅ​អាតុល​ខ្ញុំ​សេដ្ឋី​នោះ បើ​វា​បាន​រាជ​សម្បត្តិ​ខ្ញុំ​ក៏​ជឿ​ថា​លោក​មាន​រិទ្ធិខ្លាំង​ពូកែ​ប្រាកដ​មែន»។ សិរី​សួស្ដី​ប្រាប់​ទៅ​អព្វ​មង្គល​វិញ​ថា «ឯងចាំ​មក​គន់​មើល​ចុះ ថ្ងៃ​ស្អែក​នេះ​អញ​ចូល​ទៅ​ស្ថិត​លើ​រូប​អាតុល​ខ្ញុំ​សេដ្ឋី​ហើយ តែ​អញ​ចូល​ទៅ​នៅ​កាល​ណា​យូរ​បន្តិច​ទៅ​មុខ​ជា​អាតុល​ខ្ញុំ​សេដ្ឋី​នោះ វា​បាន​សោយរាជ​សម្បត្តិ​មិន​ខាន។

លុះ​ព្រឹក​ឡើង​ដល់​ពេល​អាតុល​បញ្ចេញ​គោ​ក្របី អំពី​ក្រោល​យក​ទៅ​ឃ្វាល នោះ​សិរី​សួស្ដី​ចូល​ទៅ​ស្ថិត​នៅ​រូប​អាតុលៗ ក៏​រីករាយ​សប្បាយ​ក្នុង​ចិត្ត​ប្លែក​ពីថ្ងៃ​មុន ។ ដល់​ពេល​ល្ងាច​កៀង​គោ​ក្របី​ត្រឡប់​មក​បញ្ចូល​ក្រោល​នៅ​ផ្ទះ​វិញ ។ សេដ្ឋី​ទាំង​ប្ដី​ប្រពន្ធ​ឈរ​មើល​គោ​ក្របី​ត្រឡប់​មក​បញ្ចូល​ក្រោល​ឃើញ​ អាតុល​រាំង​ទ្វារ ក្រោល​គោ​ក្របី​ជាប់​ហើយ ទើប​ឡើង​ទៅ​អង្គុយ​លើ​ផ្ទះ​សេដ្ឋី​ជា​ចៅ​ហ្វាយ​នៅ​កន្លែង​ខ្លួន​ដូច​សព្វ​ដង ។ សេដ្ឋី​ទាំង​ប្ដី​ប្រពន្ធ​កាល​ឃើញ​អាតុល​ហើយ ក៏​នឹក​ក្នុង​ចិត្ត​អាណិត​ថា «ឱ​អាតុល​អើយ!​កាល​ឃើញ​អាតុល​ទៅ​ឃ្វាល​ក្របី អត់​បាយ​ទល់​ល្ងាច​ទើប​បាន​បាយ​បរិភោគ​ម្ល៉េះ​សម​វា​ឃ្លាន​យ៉ាង​ណា​ទៅ ?» គិតហើយ​ក៏​ដាស់​តឿន​ខ្ញុំ​កំដរ​ស្រីៗ​ឲ្យ​​ដួស​បាយ​ស៊ី​រាល់​គ្នា ។ ខ្ញុំ​ស្រី​ក៏​​ដួស​ភោជហារ​ណា​ដែល​មានឱជារស​យក​ទៅ​ដាក់​ជូន​សេដ្ឋី ហើយ​ប្រជុំ​គ្នា​បរិភោគ ។ សេដ្ឋី​ប្ដី​ប្រពន្ធ​ហៅ​អាតុល​មក​ជិត​ចាប់​ម្ហូប​ដែល​មាន​ឪជារស ឲ្យ​បរិភោគៗរួច​សេដ្ឋី​ប្ដី​ប្រពន្ធ​គន់​មើល​កិរិយា​ឫកពារ​អាតុល​នោះ​រក​ទាស់​ចិត្ត​ត្រង់​ណា​គ្មាន ។ បណ្ដា​ជន​ទាំង​ស្រីប្រុស តែ​បាន​ឃើញ​រូប​អាតុល​កាល​ណា ក៏​មាន​ចិត្ត​ស្នេហាមេត្ត​ពន់​ប្រមាណ ។ ឯ​សេដ្ឋី​ប្ដី​ប្រពន្ធ​ជា​ចៅ​ហ្វាយ​អាតុល​នោះ​និយាយ​គិត​គ្នា​ថា "យើងសព្វ​ថ្ងៃ​នេះ​ឥត​កូន ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​ក៏​មាន​ច្រើន អំណឹះ​តទៅ បើ​ឥត​ពី​យើង ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​នឹង​អន្តរាយ​អាសារ​ឥតការ គួរ​យើង​លើក​អាតុល​ឡើង​ដំកើង​ធ្វើ​ជា​កូន កុំ​ឲ្យ​វា​ឃ្វាល​គោ​ក្របី ត្បិត​អាតុល​នេះ​សាច់​ឈាម​ឫកពារ ល្អ​ណាស់ ល្មម​សមគួរ​ជា​កូន​យើង​បាន" ។ ដល់ពេល​ល្ងាច​អាតុល​ត្រឡប់​មក​ពី​ឃ្វាល​គោ​ក្របី​វិញ សេដ្ឋី​ទាំង​ប្ដី​ប្រពន្ធ ឃើញ​អាតុល​រឹត​តែ​ស្នេហា​ពន់​ពេក ក៏​ហៅ​ឲ្យ​បិរភោគ​បាយ​ជាមួយ មិន​ឲ្យ​ឃ្លាត​ឆ្ងាយ​ពី​ខ្លួន គោ​ក្របី​មិន​ឲ្យ​ឃ្វាល​ពី​ថ្ងៃ​នោះ​តទៅ។ សេដ្ឋី​ទាំង​ប្ដី​ប្រពន្ធ​យក​សំលៀក​បំពាក់ គ្រឿង​មាស​ប្រាក់​មក​តុបតែង ឲ្យ​អាតុល​ហើយ​ប្រាប់​ថា «ពី​ថ្ងៃ​នេះ​ទៅ​អញ​ទុក​ឯង​ជា​កូន ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​ទាំ​ប៉ុន្មាន អំណឹះ​តទៅ នៅ​លើ​ដៃ​កូន​ឯង​ទាំង​អស់» ។ អាតុល​ក៏​រីករាយ​សប្បាយ​ចិត្ត​ជា​ទី​បំផុត ។

លុះ​អាតុ​ល​ចម្រើន​អាយុ ពេញ​រូបរាង​ឡើងដោយ​អំណាច​សិរី​សួស្ដី រឹងរិត​តែ​ល្អ​រក​បុរស​ឯ​ណា​នឹង​មក​ប្រៀប​ផ្ទឹម​ស្មើ​ពុំបាន ។ សេដ្ឋី តែង​ចូល​គាល់​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ព្រឹក​ល្ងាច ពុំ​ដែល​លោះ​ខាន​ក៏​នាំ​យក​អាតុល​ជា​កូន​ទៅ​គាល់​ផង ។ ព្រះ​រាជា​មាន​បុត្រី​តែ​មួយ ព្រះ​អង្គ​ស្ដេច​ចេញ​ប្រថាប់​នៅ​ក្រឡា​ព្រះ​គំនាល់ ព្រះរាជ​បុត្រី​ក៏​ដិត​ដោយ​ក្រោយ​ព្រះ​អង្គ​មក ។ កាល​មហា​សេដ្ឋី​នាំ​កូន​ចូល​ក្រាប​បង្គំ​គាល់ ព្រះ​មហា​ក្សត្រ​ធ្មៀង​ព្រះ​នេត្រ​ឃើញ​សេដ្ឋី​និង​កូន​អង្គុយ​គាល់​ទន្ទឹម​គ្នា ទ្រង់​ត្រាស​សួរ​ថា ៖ កូន​សេដ្ឋី​ឬ ? សេដ្ឋី​ទូលថា៖​ កូន​ទូល​ព្រះ​បង្គំ​ជា​ខ្ញុំ ។ ស្ដេច​ទ្រង់​សសើរ​ថា៖ កូន​សេដ្ឋី​មាន​រូប​មាន​ឫក​ល្អ​ណាស់ ។ ព្រះ​រាជ​បុត្រី​ក៏​នឹក​ក្នុង​ព្រះទ័យ​ថា៖«កូន​សេដ្ឋី​នេះ​មាន​លំអ​នឹង​រក​បុរស​ណា​មក​ផ្ទឹម​ពុំ​បាន ធ្វើ​ម្ដេច​នឹង​បាន​ជា​ស្វាមី​អញ ?» ។

ដល់ពេល​គួរ ស្ដេច​និង​រាជ​បុត្រី​នោះ​យាង​ចូល​ទៅ​ខាង​ក្នុង​វិញ សេដ្ឋី​ក្រាប​ថ្វាយ​បង្គំ​លា​នាំ​កូន​ត្រឡប់​មក​ផ្ទះ។ ដល់​ផ្ទះ​កូន​និយាយ​នឹង​សេដ្ឋី​ថា សូម​លោក​ឳ​លោក​ម៉ែ​មេត្តា កូន ទៅ​ដណ្ដឹង​ព្រះ​រាជ​បុត្រី​ស្ដេច​ឲ្យ​ខ្ញុំ​ត្បិត​កាល​ខ្ញុំ​ចូល​គាល់​ជាមួយ ​លោក​ឳពុក នោះ​ខ្ញុំ​បាន​ឃើញ​ច្បាស់ ព្រះ​រាជ​បុត្រី​នោះ​ល្អណាស់ បើ​មិន​ដណ្ដឹង​ឲ្យ​ខ្ញុំ​ទេ ខ្ញុំ​មុខ​ជា​ស្លាប់​មិន​ខាន។ សេដ្ឋី​ប្ដី​ប្រពន្ធ​ដោយ​ស្នេហា​កូន​ពេក ក៏​ប្រថុយ​ខ្លួន​រៀប​តុ​មាស​ប្រាក់​ដាក់​គ្រឿង​បណ្ណការ​ជា​ដង្វាយ សុទ្ធ​តែ​ពេជ្រ​ពេញពាស​ច្រើន​តុ ។ លុះ​ព្រឹក​ឡើង​នាំ​ដង្វាយ​នោះ​ទៅ​រៀបចំ​ក្នុង​ទី​ព្រះ​រាជរោង ។ ព្រះ​មហាក្សត្រ​ស្ដេច​ចេញ​មក​ឲ្យ​នាហ្មឺន​ធំ​តូច​គាល់ នៅ​ជិត​គ្រឿង​បណ្ណាការ​ដង្វាយ​នោះ ស្ដេច​ត្រាស់​សួរ​ថា សេដ្ឋី​ដង្វាយ​នេះ​ប្លែក​ណាស់ មាន​ការ​អ្វី ?។ សេដ្ឋី​ប្ដី​ប្រពន្ធ​ក្រាប​បង្គំ​ទូល​ថា  សូម​ព្រះ​តេជះ​តម្កល់​លើ​ត្បូង សូម​ទ្រង់​ជ្រាប​ក្រោម​ល្អង​ធូលី​ព្រះបាទ សូម​ទ្រង់​ប្រោស​ព្រះរាជ​ទាន​ព្រះ​រាជ​បុត្រី​ផ្សំ​នឹង​កូន​ប្រុស​ទូល​ព្រះបង្គំ​ជា​ខ្ញុំ ។ ស្ដេច​ទ្រង់​ជ្រាប ទ្រង់​ព្រះរាជានុញ្ញាត ទ្រង់​ចាត់​មុខ​ក្រសួង​ឲ្យ​រៀប​ព្រះរាជ​ពិធី​សមរម្យ ហោរា​ថ្វាយ​ឫក្ស ទ្រង់​ផ្សំ​ព្រះរាជ​បុត្រី​និង​កូន​សេដ្ឋី ហើយ​ផ្ទេ​រទាំង​រាជ្យ​សម្បត្តិ​ឲ្យ​គ្រប់គ្រង​ផង ។ ស្ដេចតុល​និង​ព្រះ​នាង​មហេសី លុះ​បាន​រាជ​សម្បត្តិ​ហើយ ក៏​បាន​ប្រកប​ដោយ​សេចក្ដី​សុខ​ឥត​ទុក្ខា មហាប្រសើរ​រៀង​ទៅ ។

និយាយ​ពី​រឿង​អព្វ​មង្គល​វិញ កាល​ជួប​និង​សិរី​សួស្ដី​ក៏​សួរ​ថា លោកសិរី​សួស្ដី​ខ្ញុំ​ជឿ​ហើយ ឃើញ​ថា​លោក​មាន​រិទ្ធិ​ជួយ​ស្ដេច​តុល​ឲ្យ​បាន​រាជ​សម្បត្តិ​មែន ដូច្នេះ​លោក​មើល​រិទ្ធិ​ខ្ញុំ​ម្ដង សូម​លោកលែង​សណ្ឋិត​រូប​ស្ដេចតុល​ទៅ ។ សិរី​សួស្ដី​ក៏​ថយ​ចេញ​ពី​រូប​ស្ដេច​តុលៗ​ចេះ​តែ​មួម៉ៅ​ក្ដៅ​ក្រហាយ ព្រះ​នាង​មហេសី ស្រី​បរិវា​ក៏​ពុំ​សូវ​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​គោរព​ប្រណិបត្តិ បណ្ដាល​ចិត្ត​ឲ្យ​ខឹង​ស្អប់​ស្ដេចតុល អស់​លោក​ចតុស្ដម្ភ​ទាំង​ប៉ុន្មាន ក៏​ពុំ​សូវ​ចូលចិត្ត គិត​ចង់​ឲ្យ​ព្រះរាជ​បិតា​ក្មេក​យក​រាជ​សម្បត្តិ​វិញ ។ ចំណែក ស្ដេចតុល​ចេះ​តែ​ក្ដៅ​ក្រហាយ អន្ទះ​អន្ទែង​ចង់​ទៅ​ក្រសាល​ទី​ទំនាប​មាត់​បឹង​ក្រៃ​ពេក ក៏​នាំ​ព្រះនាង​មហេសី​ស្រី​បរវា​ចេញ​ទៅ​ក្រសាល លុះ​ទៅ​ដល់​ក៏​ចាត់​ឲ្យ​ធ្វើ​ព្រះ​ពន្លា​ស្នាក់​ក្រសាល ។ ទីមាត់​បឹង​នោះ​ឮ​តែ​សព្ទ​ត្រដោក​ក្របី ស្ដេចតុល​ក៏​ភ្នក​នឹក​អាណិត​ខ្លួន​កាល​នៅ​ជា​ខ្ញុំ​មហាសេដ្ខី​ដែល​គេ​ប្រើ​ ឲ្យ​ឃ្វាល​ក្របី​ហើយ​ទ្រង់​ព្រះ​កន្សែង​ខ្សឹកខ្សួល ។ ព្រះនាង​មហេសី​សួរ​ថា ម្ចាស់​បង​ហេតុ​អ្វី​ក៏​ទ្រង់​ខ្សឹកខ្សួល​ម្ល៉េះ ?  ស្ដេចតុល​ប្រាប់​ព្រះនាង​មហេសី​តាម​ត្រង់​ថា៖ លាក់បាំង​អី​អ្នក​អូន​អើយ ខ្លួន​បង​នេះ​មិន​មែន​ជា​កូន​សេដ្ឋី​ទេ ពី​ដើម​បង​ជា​ខ្ញុំ​សេដ្ឋីៗ​គេ​ប្រើ​ឲ្យ​ឃ្វាល​គោ​ក្របី ឥឡូវ​ឮ​ត្រដោក​ក្របី បង​នឹក​ស្រងេះស្រងោច​អាណិត​ខ្លួន​បាន​ជា​បង​យំ។ ព្រះនាង​មហេសី​បាន​ឮ​ហើយ ក៏​នឹក​ទោមនស្ស​ក្នុង​ព្រះទ័យ​ជា​ពន់ពេក​ថា៖ ឱ​ព្រះ​បិតា ពុំ​គួរ​ផ្សំផ្គុំ​កូន​ផ្ទេរ​ទាំង​រាជ​សម្បត្តិ​ឲ្យ​ទៅ​ខ្ញុំ​គេ​សោះ ខ្ញាល់​ហើយ​ក៏​នាំ​ស្ដេច​តុល និង​ស្រី​បរវា​ដែល​ទៅ​តាម​ហែ​ទាំង​ប៉ុន្មាន ត្រឡប់​ចូល​ព្រះរាជ​វាំង​វិញ ចូល​ក្រាប​ទូល​ព្រះវររាជ​បិតា​មាតា​វិញ តាម​រឿង​ដែល​ស្ដេចតុល​យំ​គ្រប់ការ ។ សម្ដេច​វរបិតា​ទ្រង់​ជ្រាប​ហើយ ទ្រង់​ព្រះ​ក្រោធ​ពន់​ប្រមាណ ទ្រង់ត្រាស់​ឲ្យ​សេដ្ឋី​ទាំង​ប្ដី​ប្រពន្ធ​មក​ដៀល​ត្មះ​ជា​ទម្ងន់ ហើយ​ប្រគល់​ស្ដេចតុល​ឲ្យ​ទៅ​សេដ្ឋី​ប្ដី​ប្រពន្ធ​នាំ​យក​ទៅ​ផ្ទះ​វិញ ។ ឯរាជ​សម្បត្តិ​ស្ដេច​ទ្រង់​គ្រប់គ្រង​វិញ ។ សេដ្ឋី​ប្ដី​ប្រពន្ធ​នាំ​អាតុល​ទៅ​ដល់​ផ្ទះ ហើយ​ជេរ​វាយ​ត្មិះ​តិះដៀល​លែង​រាប់​អាន​ជា​កូន ឲ្យ​អាតុល​ឃ្វាល​គោ​ក្របី​ទុក​ជា​ខ្ញុំ​ដូចដើម ។

មាយាទថ្លៃឲ្យយក មាយាទថោកឲ្យវៀរ